Podczas meczu piłki nożnej możemy wyróżnić kilka sytuacji w której zachodzi potrzeba wykonania rzutu karnego. Dwie najczęstsze to zarządzenie przez sędziego rzutu karnego, który spowodowany jest faulem. Druga sytuacja to nie rozstrzygnięcie meczu w regulaminowym czasie gry oraz dogrywce. Wówczas zarządzane są rzuty karne w celu rozstrzygnięcia wyniku spotkania.
Co to jest rzut karny?
Rzut karny to metoda wznowienia gry w piłce nożnej, w której zawodnik może oddać pojedynczy strzał na bramkę, przy czym jest ona broniona tylko przez bramkarza drużyny przeciwnej. Rzut karny jest przyznawany, gdy zawodnik we własnym polu karnym popełni przewinienie karane rzutem wolnym bezpośrednim.
Za co sędzia może podyktować rzut karny w czasie meczu?
Najczęstrze sytuacje, w których w trakcie meczu sędzia może podyktować rzut karny to:
- Popychanie
- Skakanie na zawodnika
- Kopnięcia zawodnika lub próba kopnięcia
- Uderzenie, popchnięcie lub uderzenie głową
- Niebezpieczne zagranie
- Agresja na boisku
- Siłowe przetrzymywanie
- Gryzienie lub plucie
- Rzucanie przedmiotami
- Obrona piłki ręką w polu karnym przez zawodnika do tego nie uprawnionego
- Faul dokonany we własnym polu karnym
Procedura rzutów karnych
Przed wykonaniem rzutu karnego bramkarz musi być zwrócony twarzą do pola gry i musi trzymać przynajmniej jedną stopę na własnej linii bramkowej, dopóki piłka nie zostanie kopnięta przez osobę wykonującą rzut karny. Pozostali gracze, z wyjątkiem gracza wykonującego rzut karny mogą znajdować się na boisku, ale poza polem karnym, poza łukiem karnym i nie mogą być bliżej linii bramkowej niż w wyznaczonym miejscu. Piłka musi leżeć nieruchomo w miejscu wykonania rzutu karnego. Przenoszenie piłki poza wyznaczone miejsce jest niedozwolone.
Wszyscy pozostali gracze z wyjątkiem gracza wykonującego rzut karny muszą być:
- na boisku
- poza polem karnym
- w odległości co najmniej 9,15 m od miejsca karnego
- za polem karnym
Czy rzut karny można wykonać piętą?
Gdy powyższe warunki zostaną spełnione, sędzia zasygnalizuje gwizdkiem rzut karny. Zawodnik wykonujący rzut karny musi kopnąć piłkę do przodu w kierunku bramki i może również kopnąć ją piętą. Piłka jest w grze, po kopnięciu jej przez zawodnika. Zawodnik wykonujący rzut karny nie może zagrać piłki po raz drugi, zanim nie zostanie ona dotknięta przez innego zawodnika.
Rzut karny może być również wykonany poprzez zagranie piłki do przodu, w taki sposób aby umożliwić koledze z drużyny jej przejęcie. Jednakże ten zawodnik nie może wejść w pole karne lub wbiec na pozycję, która znajduje się bliżej linii bramkowej niż piłka, dopóki nie zostanie formalnie wprowadzona do gry.
Kiedy kończy się rzut karny?
Akcja rzutu karnego kończy się, gdy:
- piłka wpadnie do bramki
- opuści pole gry
- piłka odbije się od słupka lub poprzeczki i wróci na pole gry
- bramkarz złapie piłkę lub wbije ją z powrotem na pole gry
- zawodnik inny niż bramkarz dotknie piłki
- piłka zatrzyma się na polu gry.
Ciekawostka: Akcja rzutu karnego kończy się również wtedy, gdy piłka po dotknięciu jej przez bramkarza pęknie przy zderzeniu ze słupkiem lub poprzeczką.
Jeśli sędzia omyłkowo zatrzyma grę przed zakończeniem akcji rzutu karnego – musi pozwolić na powtórzenie rzutu karnego.
Rzut karny w dogrywce lub poza regulaminowym czasem
Jeśli sędzia zarządzi rzut karny przed upływem czasu gry pierwszej lub drugiej połowy musi przedłużyć czas, aby umożliwić wykonanie rzutu karnego. Sędzia nie może zakończyć połowy czasu gry lub meczu, jeśli akcja wykonywania rzutu karnego nie została definitywnie zakończona.
Akcja rzutu karnego wykonywanego w dogrywce kończy się, gdy po prawidłowo wykonanym rzucie karnym padnie bramka lub piłka opuściła pole gry lub odbije się od poprzeczki lub słupka wracając na boisko lub bramkarz złapał piłkę, wybił ją z powrotem lub po dotknięciu piłki przez innego zawodnika albo gdy piłka przestała się poruszać na polu gry.
Kończy się również wtedy, gdy po dotknięciu piłki przez bramkarza, piłka zostaje odbita przez uderzenie w słupek bramki lub poprzeczkę.
Jak długo trwa rzut karny?
Akcja rzutu karnego trwa nawet wtedy, gdy piłka odbije się kilka razy między słupkami bramki a poprzeczką lub gdy bramkarz dotknie jej nawet wielokrotnie. Kończy się on dopiero wtedy, gdy piłka definitywnie opuści pole gry wpadając do bramki lub wypadając z niej, lub gdy jest definitywnie jasne, że pozostanie ona na polu gry bez dalszego ruchu.
Naruszenia i kary
Jeśli sędzia sygnalizuje rzut karny i zanim piłka jest w grze, zawodnik wykonujący rzut karny lub kolega z drużyny złamie jakiś przepis sędzia nie przerywa wykonywania rzutu karnego. Jeśli piłka następnie wpadnie do bramki, rzut karny zostaje powtórzony, a jeśli nie wpadnie – sędzia zatrzymuje grę i wykonuje rzut wolny pośredni z pola karnego na korzyść drużyny broniącej.
Sędzia wznawia grę w ten sam sposób, jeśli rzut karny nie został wykonany do przodu, jeśli rzut karny został wykonany przez innego zawodnika niż wyznaczony lub jeśli zawodnik wykonujący rzut karny wykonał zwód w celu oszukania bramkarza. Przykładowo, zatrzymuje się tuż po wbiegnięciu, aby zmusić bramkarza do reakcji przed kopnięciem piłki (dopuszczalne jest jednak wykonanie podobnego zwodu podczas wbiegnięcia).
Jeśli zanim piłka jest w grze bramkarz lub jego kolega z drużyny złamie jakąś zasadę, sędzia nie przerywa wykonywania rzutu karnego i przyznaje bramkę – jeśli została ona zdobyta. W tym przypadku sędzia nie upomina bramkarza za naruszenie przepisów, ponieważ bramka została zdobyta pomimo naruszenia przepisów przez bramkarza. Jeśli jednak bramka nie została zdobyta, sędzia nakazuje powtórzenie rzutu karnego i upomina bramkarza.
Powtórzenie rzutu karnego
Jeśli zanim piłka znajdzie się w grze, jakaś zasada zostanie złamana przez zawodników obu drużyn, rzut karny zostanie zawsze powtórzony niezależnie od tego, czy bramka została zdobyta, czy nie. Wyjątkiem od tej reguły jest jednak sytuacja, gdy jeden z graczy popełni poważniejsze wykroczenie. Zazwyczaj może to być jednoczesne naruszenie przepisu przez bramkarza, który przedwcześnie opuścił linię bramkową oraz przez zawodnika wykonującego rzut karny, który oszukał bramkarza niedozwolonym chwytem. Jeśli w tym przypadku bramka nie zostanie zdobyta, sędzia upomni zarówno bramkarza jak i zawodnika, a rzut karny zostanie powtórzony.
Sytuacja jest jednak inna, gdy padnie bramka. W tym przypadku sędzia upomni tylko zawodnika wykonującego rzut karny, a nie upomni bramkarza, ponieważ przepisy są wyczerpujące i mówią, że bramkarz nie otrzyma kary osobistej jeśli zostanie strzelony gol. Dlatego w kontekście tej sytuacji przewinienie zawodnika wykonującego rzut karny jest oceniane jako poważniejsze (został on upomniany) niż przewinienie bramkarza, a zatem sędzia zezwala na wznowienie gry rzutem wolnym pośrednim z pola karnego drużyny broniącej.
Stosuje się również zasadę, że jeśli po rzucie karnym zawodnik wykonujący rzut karny ponownie dotknie piłki przed innym zawodnikiem, sędzia zarządza rzut wolny pośredni z miejsca, w którym zawodnik dotknął piłki. Jeśli jednak zawodnik dotknie piłki ręką po raz drugi, sędzia powinien zarządzić rzut wolny bezpośredni lub jeśli to właściwe – rzut karny.
Artykuł 14
Gdy wykonywany jest rzut karny, sędzia generalnie nie przerywa procedury po gwizdku nakazującym wykonanie rzutu. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy zawodnik złamał art 14. Jeśli jednak zawodnik złamie inną zasadę, sędzia może przerwać procedurę rzutu karnego i podjąć odpowiednie działania.
Jeśli na przykład po zasygnalizowaniu przez sędziego rzutu karnego, zawodnik fizycznie zaatakuje innego zawodnika na polu gry, sędzia przerwie procedurę rzutu karnego, przyzna przewinienie zawodnikowi odpowiednią karę osobistą (wykluczenie za niesportowe zachowanie lub kartkę za rażące niesportowe zachowanie), a następnie zarządzi powtórkę rzutu karnego.
Inne zasady dotyczące rzutów karnych
Przewinienia zawodników broniących się, które mają miejsce bezpośrednio na jednej z linii graniczących z ich własnym polem karnym są uważane za przewinienia wewnątrz pola karnego. Dlatego sędzia powinien ukarać ich poprzez przyznanie rzutu karnego.
Jeśli w trakcie wykonywania rzutu karnego piłka zostanie uszkodzona po tym jak ruszyła do przodu, ale zanim dotknął jej inny zawodnik lub piłka dotknęła słupka lub poprzeczki bramki, rzut karny musi zostać wykonany ponownie.
Jeśli sędzia zarządzi powtórzenie rzutu karnego, nie musi być on wykonywany przez tego samego zawodnika. Rzut karny może być wykonany ponownie przez dowolnego zawodnika drużyny, na korzyść której został zarządzony rzut karny.
Ogólnie rzecz biorąc, gra kończy się gdy liczba zawodników w każdej z drużyn spadnie poniżej siedmiu. Jeśli jednak liczba zawodników w którejkolwiek z drużyn spadnie poniżej siedmiu przed wykonaniem rzutu karnego, sędzia powinien zezwolić na wykonanie rzutu.
Statystyki rzutów karnych
Poniższa tabela obrazuje prawdopodobieństwo strzelenia bramki podczas rzutów karnych. Liczba karnych z rzędu, to kolumna obrazująca szanse na zdobycie gola, gdy zawodnik wcześniej już taką bramkę zdobył (w tym lub poprzednim meczu). Statystki przygotowane przez stronę instasport.com
| Liczba karnych z rzędu | Celne | Poza bramkę | Obronione | Słupek/Poprzeczka |
| 0 | 75,80% | 3,87% | 17,54% | 2,78% |
| 1 | 76,36% | 3,99% | 16,83% | 2,83% |
| 2 | 76,71% | 3,75% | 17,00% | 2,54% |
| 3 | 77,88% | 3,41% | 15,81% | 2,90% |
| 4 | 77,38% | 3,38% | 16,35% | 2,74% |
Im więcej zawodnik strzela bramek z rzutów karnych, tym większe ma szanse na wykorzystanie takich okazji. Zawodnik, który wielokrotnie zdobywa bramki w meczu, ma 80% szans na to, że uda mu się wykonać poprawny rzut karny.
Dodatkowe pytania i odpowiedzi
Oto kilka odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania
Czy bramkarz musi stać na linii bramkowej podczas rzutu karnego?
Tak. Jeśli bramkarz ruszy się do przodu z linii bramkowej, aby zmierzyć się z piłką przed wykonaniem rzutu karnego, sędzia asystent powinien zasygnalizować sędziemu naruszenie przepisów przez bramkarza. Dzieje się tak jednak tylko wtedy, gdy bramka nie została zdobyta.
Co się dzieje jeśli ktoś rzuci czymś na boisko i zmieni tor lotu piłki?
Jeżeli po wykonaniu rzutu karnego osoba postronna (widz, rzucony przedmiot, inna piłka, zwierzę itp.) uderzy w piłkę zmierzającą do bramki, rzut karny zostanie powtórzony z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba postronna nie przeszkodziła bramkarzowi lub obrońcy w zagraniu. W tym przypadku sędzia przyzna bramkę, nawet jeśli wcześniej doszło do kontaktu pomiędzy siłami zewnętrznymi a piłką.
Kiedy w meczy wykonywane są rzuty karne?
W meczu piłki nożnej wykonuje się rzuty karne w kilku sytuacjach:
- Kiedy Faul zostaje popełniony we własnym polu karnym
- Zawodnik dotknie piłki ręką we własnym polu karnym
- Kiedy nie da się inaczej rozstrzygnąć wyniku meczu po dogrywce
Z Ile metrów wykonuje się rzut karny?
Rzut karny wykonuje się z 11 metrów. Dlatego też inna nazwa rzutu karnego to „jedenastka”.
Czy przy rzucie karnym można podać piłkę?
Teoretycznie regulamin tego nie zabrania, więc można. Jednak należy pamiętać, że rzut karny musi zostać wykonany w stronę bramki, a zawodnicy drużyny muszę stać za plecami osoby wykonującej rzut karny, zatem podanie do własnego zawodnika jest niewykonalne.
Kto wykonuje rzut karny?
Rzut karny może wykonywać dowolny zawodnik biorący udział w grze (który znajduje się na boisku). Nie musi to być zawsze zawodnik faulowany.
Wkroczenie zawodnika w pole karne
Jeśli zawodnik, podczas gdy piłka jest w grze, wejdzie we własne pole karne bez zgody sędziego i wpłynie tam na grę to sędzia powinien zatrzymać grę, zarządzić rzut karny i przyznać zawodnikowi odpowiednią karę osobistą. Może się to zdarzyć na przykład wtedy, gdy kontuzjowany zawodnik leżący poza polem gry tuż za linią bramkową wyciągnie część ciała ponad pole gry i wpłynie na wynik rozegrania. Sędzia postąpi tak samo w przypadku, gdy zawodnik rezerwowy (zastępowany lub odesłany) lub członek kadry piłkarskiej wejdzie w pole karne drużyny, gdy piłka jest w grze i wpłynie na jej przebieg.
- Jeśli zawodnik stojący na polu gry poza własnym polem karnym lub zawodnik, zawodnik rezerwowy, zastępujący lub wykluczony z gry lub członek kadry stojący poza polem gry w pobliżu własnego pola karnego rzuca przedmiotem w pole karne w zawodnika drużyny przeciwnej lub pluje na niego lub rzuca przedmiotem w piłkę – sędzia zarządza rzut karny.
- Jeśli zawodnik stojący na boisku poza własnym polem karnym lub zawodnik rezerwowy, zastępowany lub odesłany z boiska lub członek kadry stojący poza polem gry w pobliżu własnego pola karnego zagra piłkę ręką lub dotknie piłki ręką we własnym polu karnym – sędzia zarządza rzut karny.
- Jeśli obrońca zaczyna trzymać napastnika poza polem karnym, a następnie kontynuuje trzymanie go we własnym polu karnym i sędzia zatrzymuje grę z tego powodu – zarządza rzut karny.
- Jeżeli przy wykonywaniu rzutu karnego piłka zostanie wybita z powrotem na boisko przez bramkarza lub odbije się od poprzeczki lub słupka bramki, a następnie zostanie uderzona przez czynnik zewnętrzny – sędzia powinien zatrzymać grę i wznowić grę z rzutem sędziowskim w miejscu, w którym czynnik zewnętrzny uderzył w piłkę.
Dodatkowa Literatura:
- https://www.thefa.com/football-rules-governance/lawsandrules/laws/football-11-11/law-14—the-penalty-kick
- https://www.eurosport.com/football/world-cup/2022/world-cup-2022-in-qatar-are-there-extra-time-and-penalties-in-knockout-stages-rules-explained-for-sh_sto9249641/story.shtml
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzut_karny_(pi%C5%82ka_no%C5%BCna)
- https://www.pzpn.pl/public/system/files/site_content/635/3075-Przepisy_Gry_2019_2020.pdf