Taiji powszechnie znane jako Taijiquan, to nazwa chińskiej sztuki walki, która jest obecnie praktykowana przez wielu ludzi jako ćwiczenie zdrowotne i poprawiające jakość życia. W Polsce często określa się go uproszczonym terminem taiji, tai chi lub fonetycznie taichi. W szerszym znaczeniu Tai Chi odnosi się do tak zwanego Wielkiego Podziału, reprezentowanego przez chińską monadę (tradycyjny symbol reprezentujący siły Yin i Yang).
Tai Chi jest odpowiednim rodzajem ćwiczeń dla osób, które czują się wyczerpane. Tai Chi polega na oddychaniu i gromadzeniu energii z precyzyjnych ruchów. Ćwiczenie często odbywa się na świeżym powietrzu, w parku, gdzie świeże powietrze dodaje ciału i umysłowi jeszcze więcej energii. Tai Chi jest odpowiednie również dla osób starszych, ponieważ ruchy nie są szybkie, nie wymagają elastyczności ani wytrzymałości fizycznej.
Zajęcia Tai Chi prowadzone są przez ludzi, którzy znają tę sztukę i potrafią przekazać coś swoim ćwiczącym. Przygotowujący się muszą wiedzieć, jak prawidłowo oddychać w poszczególnych ruchach i muszą znać procedury. Istnieje wiele procedur i często są one nazwane według numerów.
Geneza powstania Tai Chi
Dwa nazwiska nierozerwalnie związane są z Taijiquan jako dzieckiem filozofii taoistycznej – Lao Tzu (VI w. p.n.e.) i Zhang Sanfeng (XII w. n.e.) – dwie wielkie legendy tradycji taoistycznej. Choć nie możemy dziś powiedzieć o tych postaciach nic w pełni możliwego do zweryfikowania pod względem historycznym, pozostają one jednak w świadomości ludzi jako ważne postaci w historii taoizmu. Mistrz Lao Tzu jako ojciec duchowy, założyciel taoizmu i autor fundamentalnego i najbardziej znanego dzieła taoistycznego Tao Te Ching, a następnie „nieśmiertelny” Zhang Sanfeng jako twórca taoistycznego (Wu Tang) systemu praktyki Tai Chi Chuan i autor pism zaliczanych również do głównego nurtu kanonu taoistycznego. Większość praktykowanych dziś stylów Tai Chi to jednak style świeckie (rodzinne), tylko pośrednio związane z treningiem taoistycznym. Mimo to elementy taoizmu można odnaleźć w niektórych teoriach i terminologii, którymi się posługują. Nie istnieją jednak żadne historyczne zapisy, które dokumentowałyby jak Tai Chi było pierwotnie praktykowane przez ludzi spoza taoistycznych wspólnot klasztornych.
Podczas panowania dynastii Song, Yuan i Ming (od XII do XVII wieku) Taijiquan Zhang San-fenga było znane głównie w prowincji Shanxi. W klasztorach Taijiquan było środkiem duchowej alchemii, czyli metodą duchowej przemiany w ciele aby przywrócić i umocnić zdrowie oraz przedłużyć wiek. W swoich taoistycznych korzeniach Tai Chi Chuan było więc przede wszystkim środkiem do osiągnięcia „Tai Chi” (w tłumaczeniu „ostatecznej granicy”, w przenośni „wszechświata”) oraz stanu równowagi jin i jang w ciele. Celem Tai Chi Chuan było przekształcenie ciała i umysłu tak, aby można było osiągnąć duchowe oświecenie.
Z czasem zgromadzenie Tai Chi Chuan zaczęło być stopniowo nauczane przez świeckich. Ta migracja Tai Chi z klasztorów była spowodowana dwoma przyczynami. Pierwszym z nich było to, że cesarz i szlachta zwrócili uwagę na taoistyczny trening w zakresie sztuk walki. Zarówno buddyjscy mnisi ze świątyni Shao-lin, jak i taoiści z górskiego regionu Wu-tang zaczęli być zatrudniani jako instruktorzy w cesarskiej armii. Drugim powodem było to, że dynastia Qing zabroniła posiadania broni na własny użytek, pozostawiając ludzi bez możliwości obrony przed rabusiami i najeźdźcami. Zwykli ludzie podziwiali umiejętności samoobrony mnichów i prosili wspólnoty klasztorne, by także oni uczyli się samoobrony. I tak mnisi ze współczucia zaczęli przyjmować na swoich uczniów osoby z zewnątrz.
Ogólnie przyjmuje się, że rodzina Chen z prowincji Henan utrzymywała praktykę Taijiquan w obrębie klanu jako skuteczną sztukę walki przez pokolenia, zanim Yang Lu-chan (1799-1872) nauczył się jej tutaj. Yang Lu-chan przeniósł się następnie do Pekinu i został głównym instruktorem sztuk walki w armii cesarskiej dynastii Qing. I tak Tai Chi jako słynna sztuka walki zaczęła się rozprzestrzeniać i jednocześnie rozgałęziać na wiele stylów nazwanych od nazw rodzin, które ich nauczały, takich jak Chen, Yang, Wu, Li, Chao, Sun i inne. Świecka wersja Tai Chi Chuan (tzw. style rodzinne) od początku kładła nacisk przede wszystkim na wykorzystanie zasad Tai Chi do celów sztuk walki. Dopiero wnuk Yang Lu-chana, Yang Cheng-fu (1883-1936) zmodyfikował metodę ćwiczeń tak, aby przede wszystkim poprawiała sprawność fizyczną i była odpowiednia dla wszystkich klas społecznych. Dziś miliony ludzi na całym świecie, a szczególnie na Zachodzie, znają Tai Chi Chuan jako ćwiczenie dla zdrowia. W ten sposób Mistrz Yang Chengfu położył podwaliny pod współczesne ćwiczenia Tai Chi.
Ponieważ Tai Chi wywodzi się ze sztuk walki, niektóre z ruchów przypominają „przygotowanie do walki”. Są tam postawy wojownika, człowieka w walce, rycerza na koniu itd.
Style Tai Chi
Najważniejsze style tej sztuki walki to::
- Chen – założycielem jest Chen Wangting
- Yang – założycielką jest Yang Lu-chan
- Wu – założycielem jest Wu Jianquan.
- Wuu – założycielem jest Wu Yuxiang
- Sun – założycielem jest Sun Lu-tang
Istnieje też kilka stylów o nazwach Wu-tang i San-feng, które w swoich nazwach odwołują się daleko wstecz do historii tej sztuki walki. W rzeczywistości chiński taoistyczny mnich i alchemik Zhang San-feng jest uważany za legendarnego (a nawet historycznego przez starszych autorów) założyciela, który zamieszkiwał w górach Wu-tang. Jednak przynajmniej niektóre z tych stylów powstały w XX wieku i dlatego są młodsze od tak zwanych stylów świeckich.
System szkolenia
Sztuka Tai Chi jest nauczana przy użyciu pięciu podstawowych metod, które wzajemnie się przenikają i wspierają. Są to:
- Podstawowe ćwiczenia relaksacyjne (qigong)
- Formy solowe – zgromadzenia (tchao-lu)
- Zastosowanie ruchów rutyny (san-shou)
- Receptywne dłonie lub uciskanie z partnerem (tsui-shou)
- Ćwiczenia z bronią (wu-qi)
Wszystkie te pięć form ćwiczeń musi być brane pod uwagę, jeśli chcesz poznać kompletny system, a tym samym osiągnąć wyższy poziom Tai Chi Chuan.
Broń
W Taijiquan nie wszyscy nauczyciele uczą stosowania tych samych broni. W niektórych szkołach broń nie jest w ogóle nauczana. Prawda jest taka, że w przeciwieństwie do zewnętrznych stylów kung fu, takich jak Shaolin Chuan, w Tai Chi używa się tylko ograniczonej liczby broni. Wybór broni obejmuje klasyczny prosty (obosieczny) miecz jian, zakrzywiony (jednosieczny) miecz tao, kij kun, włócznię qiang i czasami inne rodzaje. Współczesnym przykładem jest wachlarz shan.
Formy z bronią mają pewne, być może nieco niedoceniane zalety. Jednak ze względu na ich trudność, a także potrzebę wielokrotnie większej przestrzeni do ich praktykowania, tylko stosunkowo niewielka liczba osób poświęciła się im dogłębnie.
Wpływ ćwiczeń Tai Chi na zdrowie
Doświadczenie i wyniki badań naukowych pokazują, że Tai Chi ma doskonałe właściwości zdrowotne. Jest to szczególnie korzystne dla pracowników umysłowych w średnim i starszym wieku. Długotrwała praktyka Tai Chi łagodzi stres i zapobiega wielu chorobom. Na przykład obniża poziom tłuszczu we krwi (hiperlipidemia), spowalnia rozrzedzanie kości (osteoporoza), poprawia funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, synchronizuje i poprawia funkcjonowanie mózgu.
Co więcej, niejeden raport z badań stwierdził na przykład, że ćwiczenie to łagodzi nerwowość i jest skuteczne w zapobieganiu i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Ma również pozytywny wpływ na centralny układ nerwowy, a poprzez niego poprawia i harmonizuje funkcje innych układów w ciele. Głębokie, naturalne oddychanie stymuluje aktywność narządów znajdujących się w jamie brzusznej, a gdy jest wykonywane prawidłowo, przyczynia się do poprawy metabolizmu oraz zaopatrzenia ciała w krew i tlen. Nie można pominąć dobroczynnego wpływu ćwiczeń na układ stawowo-mięśniowy oraz na wiele innych, nawet przewlekłych, chorób. Ma również znaczące działanie antystresowe i antyneurotyczne.
Wszystkie te efekty przypisuje się przestrzeganiu zestawu określonych zasad i dogmatów Tai Chi. Praktykujący powinien znajdować się w „stanie Tai Chi”, który charakteryzuje się przyjemnym uczuciem komfortu fizycznego, spokojnym i cichym umysłem, swobodnym przepływem energii życiowej oraz równowagą jin i jang.