Skoki narciarskie to przeważnie sport zimowy, w którym zawodnik stara się oddać jak najlepszy skok ze skoczni. Skoki narciarskie są również integralną częścią kombinacji norweskiej. To także tradycyjny sport, który przez lata trzymał się estetyki swojego stylu. Sport, który dla większości polskich fanów kojarzy się przede wszystkim z okresem noworocznym i niedzielnym kibicowaniem.
Punktacja skoków narciarskich
Klasyfikacja jest oparta na sumie dwóch informacji: punktów za długość skoku i punktów za styl.
Punktacja za długość skoku: każdy zawodnik otrzymuje automatycznie 60 punktów (wyjątkiem są skoki mamucie, gdzie przyznaje się 120 punktów). W zależności od osiągnięcia tzw. punktu konstrukcyjnego skoczni (np. 120 metrów dla skoczni K120) zyskuje się (lub traci) punkty. Za każdy dodatkowy/brakujący metr zyskuje/straci określoną ilość punktów w zależności od rodzaju skoczni:
- K20 – K24: 4.8 punktów na metr
- K25 – K29: 4.4 punkty na metr
- K30 – K34: 4 punkty za metr
- K35 – K39: 3.6 punktów na metr
- K40 – K49: 3,2 punktu na metr
- K50 – K59: 2,8 punktu na metr
- K60 – K69: 2,4 punktu na metr
- K70 – K79: 2,2 punktu na metr
- K80 – K99: 2 punkty za metr
- K100 – K169: 1,8 punktu na metr
- K170 i powyżej: 1,2 punktu na metr. Upadek kosztuje skoczka siedem punktów.
Od sezonu 2010/2011 do punktacji za odległość i styl dodawane (lub odejmowane) są punkty za siłę wiatru ponieważ skoczek z silniejszym wiatrem czołowym ma przewagę (wiatr niesie, płynie dalej) w porównaniu do skoczka z wiatrem z tyłu. W tym samym czasie wprowadzono tzw. gate-factor, czyli korektę punktową opartą na wysokości okna startowego, która pozwala na zmniejszenie (zwiększenie) rozbiegu bez konieczności powtarzania rundy. Celem tych działań jest zarówno osiągnięcie bardziej sprawiedliwej punktacji, jak i sprawienie by skoki przebiegały bardziej płynnie.
Jak liczone są punkty za skoki?
Punktowana jest zarówno długość skoku, jak i wspomniany styl. Każdy zawodnik otrzymuje 60 punktów (120 punktów za loty), a za każdy metr powyżej punktu konstrukcyjnego skoczni otrzymuje dodatkowe punkty. Jeśli skoczy mniej niż punkt konstrukcyjny – traci punkty. Za styl otrzymuje maksymalnie 20 punktów od pięciu sędziów, a najlepsze i najgorsze oceny są skreślane. Ważną rolę odgrywa też niedawno szeroko dyskutowana formuła wiatru.
Przykład: skoczek skacze 123 m na skoczni K120. Sędzia przyznaje oceny: 18; 18,5; 18,5; 19; 18. Skoczek otrzymuje 60 punktów za osiągnięcie K120, kolejne 3*1,8 punktów za jej przekroczenie. Otrzyma zatem 65,4 punktu za długość skoku. Z punktu widzenia sędziów najwyższe (19) i najniższe (1×18) oceny są skreślane, więc otrzymuje 55 punktów za styl. W sumie zdobył 120,4 punktu.
Maksymalna nota za styl w skokach
W historii tylko pięciu skoczków otrzymało maksymalną notę 20 punktów od wszystkich pięciu sędziów za styl. Są to Austriacy Anton Innauer (1976) i Wolfgang Loitzl (2009), Japończycy Kazuyoshi Funaki (1998) i Hideharu Miyahira (2003) oraz Niemiec Sven Hannawald (2003). Dwóch ostatnich dokonało tego w tym samym turnieju – 8 lutego 2003 roku w zawodach Pucharu Świata w Willingen.
Rodzaje skoczni narciarskich
Skoki narciarskie oddawane są na skoczni średniej (punkt konstrukcyjny od 80 do 100 metrów) i dużej (od 120 do 130 metrów). Królewską dyscypliną są loty narciarskie, które odbywają się na mamucich skoczniach na odległość 185 metrów. W norweskim Vikersund znajduje się obecnie największa skocznia narciarska na świecie – 225 metrów. Aktualny rekord świata należy do Norwega Bjørna Einara Romørena, który w 2005 roku poleciał na odległość 239 metrów. Fin Janne Ahonen skoczył o jeden metr dalej w tym samym konkursie, ale upadł i rekord nie utrzymał się.
Rodzaje zawodów międzynarodowych
Najważniejszymi wydarzeniami są Igrzyska Olimpijskie oraz Mistrzostwa Świata, które odbywają się w ramach rozgrywanych co dwa lata Mistrzostw Świata w narciarstwie klasycznym, a także Mistrzostwa Świata w lotach narciarskich. Bardzo popularnym wydarzeniem jest Turniej Czterech Skoczni, który odbywa się na przełomie roku i jest częścią Pucharu Świata. Skacze się także latem (Grand Prix odbywa się od 1994 roku) i skaczą także kobiety. Mają swój własny puchar kontynentalny i po raz pierwszy wystąpiły na Mistrzostwach Świata w Libercu w 2009 roku.
Lista zawodów w skokach narciarskich
- Igrzyska Olimpijskie (raz na cztery lata; skoki były częścią Igrzysk Olimpijskich 1924)
- Mistrzostwa Świata (raz na dwa lata od 1925)
- Mistrzostwa Świata w Lotach (co dwa lata od 1972)
- Puchar Świata (obejmuje również prestiżowy Turniej Czterech Mostów od sezonu 1979/1980)
- Puchar Kontynentalny („Druga liga”)
- FIS Cup („Trzecia Liga” od sezonu 2005/2006)
- Letnie Grand Prix (od 1994)
- Mistrzostwa Świata Kobiet
Przebieg Pucharu Świata i Turnieju Czterech Skoczni
Z serii kwalifikacyjnej awansuje pięćdziesięciu zawodników. Pierwsza dziesiątka w klasyfikacji Pucharu Świata ma automatycznie zapewniony awans do konkursu. W pierwszej serii awansują skoczkowie zajmujący miejsca od ostatniego do najwyżej sklasyfikowanego. Do drugiej serii awansuje 30 najlepszych skoczków. Każdy skoczek, który awansuje otrzymuje punkty do Pucharu Świata (30-te miejsce = 1 punkt, 1-sze miejsce = 100 punktów).
Turniej Czterech Skoczni jest rozgrywany w inny sposób. Pierwsza runda odbywa się w drodze eliminacji. Zwycięzca rundy kwalifikacyjnej gra przeciwko ostatniemu kwalifikantowi, drugi przeciwko czterdziestemu dziewiątemu itd. Zwycięzca pojedynku awansuje do drugiej rundy. Pięciu najwyżej punktowanych skoczków, którzy przegrali swój pojedynek (lucky losers) również przejdzie do drugiej rundy. Druga runda odbywa się już tradycyjnie.
Popularność skoków w poszczególnych krajach
Popularność skoków narciarskich ogranicza się do kilku europejskich krajów. Finlandia, Norwegia, Niemcy i Austria są głównie uważane za tradycyjne kraje skoków narciarskich. Skoki narciarskie są również stosunkowo popularne w Szwajcarii, Słowenii, Polsce i Czechach. W mniejszym stopniu we Francji, Włoszech i Rosji. Na międzynarodowe zawody przyjeżdżają także skoczkowie z Estonii, Szwecji, Rumunii, Bułgarii, Białorusi, Ukrainy i Holandii. Na Mistrzostwach Świata startował także Grek Nico Polychronidis.
W Azji skoki kwitną w Japonii, w mniejszym stopniu w Korei Południowej, Chinach i Kazachstanie. Ostatnio skoki rozprzestrzeniły się na Turcję. Na zachód od południka zerowego skoki zaczynają się rozwijać w USA i Kanadzie. Na półkuli południowej jest podobno tylko jedna skocznia narciarska, w San Carlos de Bariloche w Argentynie.
Rożne techniki skoków narciarskich
Tradycyjny sport nie tylko zimowy, ale i letni. Sport, który przez lata trzymał się estetyki swojego stylu. Sport, który większości polskich fanów kojarzy się przede wszystkim z okresem noworocznym. Wprowadzone zostają skoki narciarskie.
Ojczyzną skoków jest oczywiście Skandynawia, a konkretnie Norwegia. Najwcześniejsze wzmianki o istnieniu tego sportu pochodzą z Morgedal, pierwszym znanym skoczkiem był norweski porucznik Olaf Rye, który skakał już na początku XIX wieku. W 1809 roku skoczył na odległość 9,5 metra z innymi żołnierzami w roli widzów. Pierwsze zawody odbyły się w innym norweskim mieście Trysil w 1862 roku. Wtedy to Sondre Norheim skoczył trzydzieści metrów, a jego wynik nie został powtórzony przez kolejne trzydzieści lat. Od 1892 roku na słynnej Holmenkollen odbywają się tradycyjne zawody w skokach narciarskich. Skoki narciarskie są reprezentowane na Igrzyskach Olimpijskich od czasu ich premiery Zimowych Igrzysk w 1924 roku.
Rewolucjonista Boklöv – prekursor skoku „V”
Skoczkowie początkowo eksperymentowali z techniką, która pozwalała im skakać coraz dalej i dalej. W pierwszej połowie XX wieku niezwykle popularna była technika Kongsbergera, w której skoczek był „złamany” w pasie, a jego ręce były wyciągnięte przed siebie. We wczesnych latach 50-tych Daescher i Windisch zrównali ręce z ciałem tworząc estetycznie wzorcową technikę, która zdominowała skoki na kolejne dekady. Dotyczyło to samego skoku, a w połowie lat 70-tych Niemiec Jochen Danneberg poprawił pozycję podejścia do skoku, zakładając ręce za ciało i tworząc dużo bardziej aerodynamiczną pozycję. Skok kończył pokazowym telemarkiem.
Potem nadeszła połowa lat 80-tych, a wraz z nią szwedzki skoczek Jan Boklöv. Pomimo dużych odliczeń punktowych za styl, podczas skoków zawsze rozkładał narty w kształt litery V, co pozwalało mu skakać znacznie dalej niż klasycznym skoczkom. Testy aerodynamiczne wykazały, że styl V podnosi skoczka o dwadzieścia osiem procent bardziej niż standardowa technika skoku.
Boklöv był rewolucjonistą, który mimo, że cierpiał z powodu odejmowania punktów to i tak wygrał Puchar Świata 1988/89 (SP). Byli też inni, którzy poszli w ich ślady. Opór świata skoków narciarskich przed stylem V szybko upadł i po 1992 roku de facto wszyscy skoczkowie masowo przeszli na ten styl. Ostatecznie odliczenia punktów za ten styl zostały zniesione.