Pelé tak na prawdę nazywał się Edson Arantes do Nascimento. Urodził 23 października 1940 w Três Corações. To były brazylijski piłkarz, który często jest określany mianem najlepszego piłkarza wszech czasów. W 1970 roku został pierwszym graczem, który zdobył trzy tytuły mistrza świata. W trakcie swojej kariery zdobył 1,284 bramki, a swoją tysięczną strzelił 19 listopada 1969 roku.
Po raz pierwszy wystąpił na Mistrzostwach Świata w 1958 roku i w wieku 17 lat od razu stał się jedną z gwiazd brazylijskiej reprezentacji MŚ. Cztery lata później, na mistrzostwach w Chile, Brazylia ponownie zdobyła tytuł mistrza, tym razem Pelé wypadł ze składu z powodu kontuzji w grupie wstępnej. Podczas swojego trzeciego występu na mistrzostwach w 1966 roku Pelé stał się celem ostrej gry, a interwencje przeciwników ponownie spowodowały u niego kontuzję i przyczyniły się do wyeliminowania Brazylii w fazie grupowej. W 1970 roku, na Mistrzostwach Świata w Meksyku po raz trzeci został Mistrzem Świata, przyczyniając się między innymi do zdobycia głównej bramki w finale i zostając uznanym najlepszym graczem turnieju. W tym samym roku został również uznany za najlepszego sportowca na świecie.
W barwach Santosu FC sześciokrotnie wygrał Ligę Brazylijską oraz dwukrotnie Puchar Wyzwolicieli i Puchar Interkontynentalny.
Dzieciństwo i młodość
Pelé urodził się jako Edson Arantes do Nascimento 23 października 1940 roku w Três Corações w stanie Minas Gerais. Pochodził z biednego środowiska. Jego ojciec grał zawodowo w piłkę nożną pod nazwiskiem Dondinho, a po zakończeniu kariery pracował jako sanitariusz. Jego matka była służącą.
Jego ojciec nazwał syna imieniem wynalazcy Edisona. Edson rozpoczął swoją karierę w lokalnym klubie w Bauru, w stanie São Paulo, gdzie jego trenerem był Waldemar de Brito, uczestnik Mistrzostw Świata w piłce nożnej w 1934 roku. Zauważył talent chłopca i polecił go Santosowi FC.
Zawodowy piłkarz
7 września 1956 roku Pelé zdobył swoją pierwszą bramkę w profesjonalnym futbolu jako rezerwowy w meczu Santosu z Corinthians de Santo André, wygrywając konkurs strzelców Campeonato Paulista i otrzymując zaproszenie do reprezentacji narodowej. Zadebiutował w 1957 roku w wieku 16 lat.
W swojej karierze zdobył 1,284 bramki, strzelając swoją tysięczną bramkę z karnego 19 listopada 1969 roku przeciwko Vasco da Gama. Zdobył w sumie 92 hat tricki, strzelając cztery bramki w meczu 31 razy, pięć bramek sześć razy i osiem bramek raz, w 1964 roku. Zdobył trzy bramki w jednym meczu.
W 1958 roku po raz pierwszy wystąpił w Mistrzostwach Świata i zdobył tytuł mistrza świata, który obronił cztery lata później, choć nie zagrał w całym turnieju. Po raz trzeci zdobył ten tytuł w 1970 roku.
Po raz ostatni wystąpił w reprezentacji narodowej w meczu międzynarodowym w 1971 roku i ogłosił zakończenie kariery w 1974 roku, ale ostatecznie przedłużył ją do 1977 roku z północnoamerykańskim New York Cosmos.
W latach 1966-1977 był żonaty z Rosemeri Cholbi. Kilkakrotnie występował też w rolach telewizyjnych i filmowych (serial Os Estranhos, film O Barão Otelo no Barato dos Bilhões, główna rola w filmie A Maz z 1972 roku, itd.)
Życie prywatne Pele
W 1978 roku otrzymał Międzynarodową Nagrodę Pokojową, pojawił się także ponownie w filmie, zwłaszcza jako najeźdźca z Trynidadu i Tobago w filmie wojennym Zwycięstwo z 1981 roku, ale także w Os Trombadinhas (napisał także scenariusz) i w dramacie Hotshot.
Od 1994 roku pełni funkcję Ambasadora Dobrej Woli UNESCO w walce z ubóstwem wśród dzieci i narkomanią, przekazał także UNESCO niektóre ze swoich pomników na cele charytatywne oraz wziął udział w akcji Match of the Heart w 2000 roku, aby promować pokojowe rozwiązanie konfliktu palestyńsko-izraelskiego.
W 1994 roku ożenił się po raz drugi z Assarią Lemos, z którą był związany aż do rozwodu w 2010 roku.
W latach 1995-1998 pełnił funkcję ministra sportu Brazylii i walnie przyczynił się do przeforsowania ustawy mającej na celu wyeliminowanie korupcji w brazylijskiej piłce nożnej, tzw. ustawy Pelégo, która weszła w życie w 2001 r.
W 2005 roku wypromował Viagrę i tym samym został uznany za osobę przełamującą barierę milczenia na temat zaburzeń erekcji.
Rodzina i dzieci
Był dwukrotnie żonaty, z Rosemeri Rose Cholbi (1966-1978) oraz z psychologiem i piosenkarką Assarią Lemos (1994-2010). Z Cholbi miał troje dzieci, Kela, Edsona Cholbi i Jennifer, a z Lemos dwoje, Joshuę i Celeste. Rozwód z Rosemeri opisał jako jeden z najtrudniejszych momentów w swoim życiu.
Miał też dwoje nieślubnych dzieci. W wieku 23 lat nawiązał romans z Anisią Machado, z którego urodziła się córka Sandra. Matka Sandry długo spierała się z nim o uznanie jego ojcostwa, o czym zadecydował dopiero test DNA. Sandra napisała o tym wszystkim książkę „The Daughter the King Didn’t Want”, o której on sam powiedział, że go zraniła w jego autobiografii. Sandra zmarła na raka w 2006 roku w wieku 42 lat. W tym samym miejscu swojej autobiografii Pelé pisze o swojej drugiej córce, Flávii Cristinie Kurtz, która urodziła się dziennikarce Lenicie Kurtz po krótkim związku w 1968 roku.
Pelé przyznał się również do związków z innymi kobietami, takimi jak towarzyszka zabaw, która zyskała sławę pod pseudonimem Xuxa, oraz kilkoma królowymi piękności, takimi jak Deise Nunes de Souza i Flávia Cavalcanti.
Kariera w reprezentacji Brazylii
Z reprezentacją Brazylii zdobył 3 tytuły mistrza świata. Nadal jest najmłodszym graczem w historii, który zdobył ten tytuł. Na Mistrzostwach Świata w 1958, 1962, 1966 i 1970 roku zagrał w 14 meczach i strzelił 12 bramek. Był najlepszym strzelcem Brazylii na tych mistrzostwach aż do ery Ronaldo. Z 77 bramkami pozostaje najlepszym strzelcem reprezentacji Brazylii.
Pierwszy tytuł mistrza świata (1958)
Zadebiutował w drużynie narodowej 7 lipca 1957 roku w meczu z Argentyną o Puchar Roca na stadionie Maracanã i od razu zdobył jedyną bramkę dla Brazylii (Argentyna wygrała 2-1). W rewanżu znów strzelił gola, tym razem Brazylia wygrała 2-0 i objęła w posiadanie prestiżowe trofeum. 4 maja 1958 roku zdobył swojego pierwszego hat-tricka w drużynie narodowej przeciwko Paragwajowi. Mimo to nie zagrał w dwóch pierwszych meczach na Mistrzostwach Świata w Szwecji z powodu kontuzji i braku zaufania trenera Vicente Feola. W ten sposób siedemnastoletni Pelé wystąpił w turnieju dopiero w meczu ze Związkiem Radzieckim 15 czerwca w Göteborgu. W ćwierćfinale, w którym Walia zdeklasowała Brazylię, strzelił jedną bramkę (swoją szóstą dla reprezentacji), którą później określił jako najważniejszą w swojej karierze. Pelé zabłysnął w półfinale przeciwko Francji.
Najlepszy mecz mistrzostw w 1958 roku został rozegrany 24 czerwca na stadionie Råsunda w dzielnicy Solna w Sztokholmie. Do przerwy wynik brzmiał 2-1 dla Brazylii. W drugiej połowie, w ciągu 20 minut, Pelé zdobył hat-tricka, dając osłabionej Francji zwycięstwo 5-2. Brazylijczycy zagrali z drużyną gospodarzy w finale pięć dni później na tym samym stadionie. Tym razem Pelé strzelił dwie bramki i został najmłodszym w historii Mistrzem Świata po zwycięstwie 5-2. Jego pierwsza bramka była spektakularna, kiedy to będąc tyłem do bramki na skraju pola karnego, rozpracował piłkę klatką piersiową, przerzucił ją nad obrońcą, obrócił się wokół niego i strzelił z woleja. Druga bramka padła po strzale głową.
Po powrocie z Mistrzostw Świata rząd Brazylii ogłosił Pelégo skarbem narodowym, zapewniając, że spędzi on cały szczyt swojej kariery w brazylijskim klubie, a konkretnie w Santosie.
Drugi tytuł Mistrza Świata (1962)
Już w marcu 1959 roku Pelé wziął udział w Mistrzostwach Ameryki Południowej w Argentynie. Zdobył osiem bramek w sześciu meczach i został uznany najlepszym zawodnikiem turnieju, jednak Brazylia zajęła dopiero drugie miejsce w turnieju o jeden punkt za gospodarzem Argentyną.
Jako mistrzowie świata Brazylijczycy nie musieli rozgrywać meczów kwalifikacyjnych do kolejnego mundialu, który odbył się w Chile w 1962 roku.
W pierwszym meczu na mistrzostwach Pelé strzelił drugą bramkę dla Meksyku, wyrównując wynik na 2:0. Jednak już w następnym meczu z Czechosłowacją, który zakończył się wynikiem 0-0 2 czerwca, doznał kontuzji mięśnia uda i nie wziął udziału w turnieju. Brazylia, bez swojej największej gwiazdy, polegała głównie na występach Garrinchy, Vavy i zastępującego Pelégo Amarildo, by w finale pokonać Czechosłowację 3-1.
Brazylijczykom przypomniały się wydarzenia z 1962 roku podczas Mistrzostw Świata 2014 na ojczystej ziemi, gdzie ich największa gwiazda Neymar doznał kontuzji w ćwierćfinale. Pelé również wierzył w podobny turniej, ale w przeciwieństwie do 1962 roku, Brazylia przegrała oba swoje pozostałe mecze na mistrzostwach (1:7 z Niemcami i 0:3 z Holandią) i zajęła dopiero czwarte miejsce.
Trzeci występ na Mistrzostwach Świata (1966)
Pelé powrócił do reprezentacji po kontuzji dopiero 13 kwietnia 1963 roku, w meczu o Puchar Roca z Argentyną, który Brazylijczycy przegrali 2-3 w São Paulo, ku swojemu rozczarowaniu. W rewanżu na Maracaã zdobył trzy bramki i przyczynił się do zwycięstwa w dogrywce 5-2 i obrony trofeum. W kolejnych latach wystąpił w kilku meczach towarzyskich Brazylii, gdyż jako mistrz świata nie musieli ponownie przechodzić przez kwalifikacje do Mistrzostw Świata w 1966 roku.
Brazylia weszła do niej zwycięstwem 2-0 nad Bułgarią 12 lipca na Goodison Park w Liverpoolu. Pelé zdobył pierwszą bramkę dla Kanarków, ale Bułgarzy wyszli na boisko twardzi i zaciekli. Był kilkakrotnie faulowany, opuścił boisko na noszach i nie wystąpił w kolejnym meczu swojej drużyny z Węgrami. Wrócił na mecz z Portugalią, który również opierał się na twardości. Portugalczycy objęli prowadzenie 2-0, wtedy Pelé został kilkakrotnie powalony na ziemię, a jego przeciwnik nadepnął mu na kolano. Kontuzjowany Pelé dokończył mecz, ale po porażce 1-3 Brazylia odpadła z turnieju w fazie grupowej, a sam piłkarz zadeklarował po turnieju, że już nigdy nie zagra w Mistrzostwach Świata.
Trzeci tytuł Mistrza Świata (1970)
Nawet po tym rozczarowaniu Pelé potrzebował dwóch lat, by ponownie pojawić się w narodowej koszulce, ale od razu strzelił dwie bramki w towarzyskim meczu z Paragwajem 25 lipca 1968 roku. Od tego momentu znów stał się mocną częścią drużyny narodowej. W eliminacjach do Mistrzostw Świata w 1970 roku Brazylia wygrała wszystkie sześć spotkań z wynikiem 23-2, Pelé zagrał we wszystkich meczach i strzelił w nich siedem goli. W międzyczasie drużyna wokół niego została poddana rotacji i choć wiele dyskutowano o tym, jak Pelé i młoda gwiazda Tostão będą ze sobą współpracować, to w efekcie powstał skład często uważany za najlepszą drużynę piłkarską w historii.
Brazylia rozpoczęła turniej w Meksyku zwycięstwem 4-1 nad Czechosłowacją. Pelé strzelił jedną bramkę i przestraszył bramkarza Ivo Viktora podkręconym łukiem przez pół boiska. W kolejnym meczu z Anglią Pelé wypuścił Jairzinho przed zdobyciem jedynej bramki meczu, ale wystawił się na strzał bramkarza Gordona Banksa, który świetnie zatrzymał jego uderzenie głową. W kolejnym meczu Pelé zdobył dwie bramki dla Rumunii.
Włochy, jedyna drużyna na turnieju, która skupiła się na obronie, przygotowały się na Pelégo. Tarcisio Burgnich miał grać dla niego w obronie osobistej. Ten ostatni wspominał to później słowami: „Przed meczem myślałem, że jest z krwi i kości jak wszyscy inni, ale się myliłem. W 19 minucie Brazylijczycy rozegrali rzut wolny, Rivelino dośrodkował, a Pelé głową posłał pozornie nieosiągalną piłkę do siatki. Była to setna bramka Brazylii w historii Mistrzostw Świata. Choć Włosi zdołali wyrównać, dominacja południowoamerykanów była wyraźna, a wynik 4-1 przypieczętował kapitan Carlos Alberto idealnym podaniem Pelégo. Nie tylko Pelé jako zawodnik, ale także Brazylia zdobyła tytuł po raz trzeci, stając się pierwszym krajem, który tego dokonał. W ten sposób weszła na stałe w posiadanie oryginalnego trofeum dla mistrza świata, Pucharu Julio Rimeta, tzw. Złotej Nike. W sumie Pelé strzelił w tym turnieju cztery gole i asystował przy sześciu kolejnych.
Pelé zakończył swoją karierę w reprezentacji narodowej w meczu towarzyskim 18 lipca 1971 roku przeciwko Jugosławii, choć zagrał jeszcze w jednym meczu pokazowym w żółtej koszulce przeciwko Bofatog 6 października 1976 roku.
Kariera klubowa
Na poziomie profesjonalnym zagrał tylko dla dwóch klubów, z czego dla New York Cosmos dopiero pod koniec kariery, i nigdy nie próbował swoich sił w Europie. Jest to często określane jako jedna z niewielu skaz na jego wybitnej karierze Było to związane z faktem, że już po 1958 roku został uznany przez rząd za brazylijski skarb narodowy, co skutecznie uniemożliwiło mu wyjazd za granicę.
Zawodnik Santos FC
Santos FC grał dla klubu od 1956 do 1974 roku. Zdobywał średnio więcej niż jedną bramkę na mecz i zdobył w sumie 784 bramki w biało-czarnych barwach.
Sześć razy został mistrzem Brazylii (1961, 1962, 1963, 1964, 1965 i 1968), wygrał Puchar Wyzwolicieli i Puchar Interkontynentalny w 1962 i 1963 roku. 21 listopada 1964 roku Pelé zdobył osiem bramek w meczu, w którym Santos rozgromił Botafogo 11-0. W 1967 roku walczące strony w Nigerii ogłosiły 48-godzinne zawieszenie broni, aby wszyscy mogli obejrzeć mecz Pelégo. W tym samym roku drużyna Pelégo mogła zagrać w turnieju.
Zawodnik New York Cosmos
Pelé ogłosił zakończenie kariery w 1974 roku, ale w 1975 roku podpisał kontrakt w Stanach Zjednoczonych, gdzie stał się największą gwiazdą powstającej North American Soccer League. Z dochodem 7 milionów dolarów stał się jednym z najlepiej zarabiających sportowców na świecie w tamtym czasie. Spędził dwa sezony z New York Cosmos, strzelając jeszcze 57 bramek, a rozstał się z nimi w 1977 roku po wygraniu ligi przez Cosmos.
Spektakularne bramki
5 marca 1961 roku w meczu z Fluminense na stadionie Maracanã, odebrał Dalmasowi piłkę w jego własnym polu karnym, przebiegł z nią wzdłuż boiska, okrążył Pinheiro, ominął Jaira Marinho i pokonał bramkarza Castilho. Według naocznego świadka, korespondenta dziennika O Globo, owacja tłumu po tym golu trwała dwie minuty i obejmowała kibiców Fluminense, co było „wcześniej niespotykane na Maracanã”.
Jednak sam Pelé określił tę bramkę jako swoją najpiękniejszą, która niestety nie została zarejestrowana przez żadną kamerę, a także była widziana przez niewielu świadków. Zdobył ją 2 sierpnia 1959 roku w meczu Paulista pomiędzy Santosem a Juventusem. Pelé opisał to w ten sposób: „Opracowałem dośrodkowanie z prawej strony, prawdopodobnie z Dorval, i rzuciłem je ponad głowami trzech przeciwników, bez uderzenia piłki o ziemię, zanim umieściłem ją w siatce. Ten gol został upamiętniony zarówno przez pomnik Pelégo postawiony w 2006 roku na małym stadionie Juventusu w dzielnicy São Paulo Mooca, jak i przez rekonstrukcję tego gola przy użyciu grafiki komputerowej, zawartą w filmie dokumentalnym Anibala Massainiego z 2004 roku Pele Eterno.
Nagrody i wyróżnienia
Międzynarodowa Federacja Piłkarska FIFA uznała Pelégo za najlepszego piłkarza XX wieku. Diego Maradona otrzymał wówczas tę samą nagrodę, wygrywając w głosowaniu kibiców, podczas gdy Pelé został wybrany przez panel ekspertów, gdzie otrzymał 72,75% głosów, podczas gdy w internecie tylko 18,5%. Brazylijska Federacja Piłkarska zaatakowała głosowanie internetowe jako zmanipulowane przez zorganizowaną kampanię argentyńskiej federacji.
Zwyciężył w plebiscytach na najlepszego piłkarza XX wieku ogłaszanych przez Międzynarodową Federację Historyków i Statystyków Futbolu IFFHS, magazyn France Football, i inne. Fundacja Statystyków Futbolu RSSSF sporządziła listę dwunastu prestiżowych plebiscytów o podobnym charakterze, a Pelé był jednym z sześciu piłkarzy, którzy znaleźli się na wszystkich dwunastu listach, obok Beckenbauera, Charltona, Cruijffa, Mullera i Maradony. Jedną z tych list była lista 125 najlepszych żyjących piłkarzy, sporządzona w 2004 roku przez samego Pelégo, na której znalazło się jego nazwisko.
Międzynarodowy Komitet Olimpijski uznał go za najlepszego sportowca XX wieku na świecie.
Franz Beckenbauer nazwał go najlepszym graczem wszech czasów, Bobby Moore nazwał go najbardziej kompletnym graczem jakiego kiedykolwiek widział, Josef Masopust wspominał go mówiąc: „Raz widziałem, jak narozrabiał, rzucił zły out”.
Imię Pelé – skąd się wzięło
Pochodzenie pseudonimu Pelé jest niejasne; według samego zawodnika był on prawdopodobnie pochodną nazwiska popularnego wówczas bramkarza Bilé, którego znał i z którym grał jego ojciec. Według innych teorii mogło to być zepsucie słowa „pelada”, które oznacza „goły” (lub „szmata”), albo przezwisko mogło oznaczać „bryza”, „piłka nożna” w języku gaelickim, lub powstało z reakcji na jego grę ze strony tureckiego imigranta.
Miał jednak inne pseudonimy, które nie przyjęły się. Jako dziecko bawił się z przydomkiem Dico. W Santosie na krótko otrzymał przydomek Gasolina od imienia brazylijskiej piosenkarki, inne przydomki przejęli dziennikarze, którzy nazywali go Królem lub Czarną Perłą (Pérola negra).
Sam piłkarz przyznał, że początkowo nie był zadowolony z przydomka Pelé i chciał, aby nazywano go Edson, gdyż brzmiało to poważniej.