Kitesurfing często nazywany też „kiteboardingiem” to sport polegający na jeździe po wodzie na specjalnej desce (zwanej „kiteboardem”) przy użyciu latawca holującego. Jest to jeden z najszybciej rozwijających się sportów. Jeszcze w 1998 roku zajmowało się nim zaledwie kilkudziesięciu entuzjastów, podczas gdy w 2006 roku liczbę kitesurferów szacowano na 150 000-200 000.
Dzięki innowacjom i rozwojowi technicznemu sport ten staje się bezpieczniejszy i bardziej dostępny. W obrębie kitesurfingu wyodrębniły się też osobne dyscypliny, takie jak wake style, wave riding, freestyle, speed, race czy race kitehydrofoiling.
Kitesurfing jest jedną z wielu odmian powerkitingu. Inne możliwości używania latawca ciągnącego to snowkiting, landkiting, buggykiting czy kajakarstwo morskie. Latawce są nawet używane do napędzania dużych łodzi.
Historia
Pierwsze próby wykorzystania latawca jako siły napędowej zostały odnotowane w Chinach w XIII wieku. Na początku XIX wieku brytyjski wynalazca George Pocock eksperymentował z wykorzystaniem latawców do napędzania pojazdów i statków używając systemu latawców z czterema pazurami – ten sam system jest używany w zdecydowanej większości latawców używanych dziś do trakcji. W 1903 roku jeden z pionierów lotnictwa, Samuel Cody, zbudował latawiec sterowany, który mógł ciągnąć człowieka. Żeby zademonstrować moc swojego latawca, przepłynął kanał La Manche w małej łodzi ciągniętej przez latawiec.
Dalszy rozwój nastąpił w latach 70-tych wraz z wynalezieniem nowych materiałów (takich jak Kevlar) do produkcji linek, które dzięki swojej lekkości i wytrzymałości rozszerzyły możliwości latawców sterowalnych. W 1978 roku katamaran Tornado napędzany przez ciągnący go latawiec przekroczył prędkość 40 km/h.
Pierwsze patenty i masowa produkcja
W kolejnych latach przeprowadzono wiele eksperymentów i prac rozwojowych. Pierwszy nadmuchiwany latawiec został opatentowany przez Niemca Dietera Strasilla w 1979 roku. Podobny, bardziej zaawansowany system został zgłoszony do opatentowania przez braci Bruno i Dominique Legaignoux we Francji w 1984 roku. W 1990 roku Peter Lynn rozpoczął sprzedaż kitebugów, trójkołowców zaprojektowanych tak, by mogły być napędzane latawcem i do 1999 roku sprzedał ich około 14 000.
Równocześnie z boomem na buggykiting trwał rozwój latawców przeznaczonych na wodę, a kamieniem milowym był model „Wipika” braci Legaignoux w 1997 roku. Wprowadził on rewolucyjną konstrukcję formowanych komór nadmuchiwanych oraz uproszczony system kotwiczenia linek, co znacznie poprawiło możliwości startu latawca z wody. Model Wipika był bardzo podobny do dzisiejszych latawców o kształcie „C”. Bruno Legaignoux kontynuował rozwój latawców, a później stał się autorem konstrukcji zwanej „Bow kite”, która obecnie znajduje się w ofercie większości producentów.
Początki współzawodnictwa
Już w 1998 roku istniały szkoły kitesurfingu, a sport ten powoli zaczął się rozwijać. Pierwsze zawody odbyły się na wyspie Maui we wrześniu 1998 roku, a zwycięzcą został Flash Austin.
Zmieniły się też konstrukcje kiteboardów. W 1999 roku zaczęto używać jednostronnych desek wywodzących się z windsurfingu, ale w ciągu następnych dwóch lat górę wzięły dwustronne deski podobne do wakeboardów. Jednostronne deski są jednak nadal używane, na przykład w „wave riding”.
Latawiec – Kite
Latawiec holowniczy jest niezbędnym elementem wyposażenia. Jego budowa, rodzaje i inne szczegóły omówione są w osobnym artykule. Trapez to nazwa uwięzi, którą zawodnik ma wokół swojego ciała i do której przymocowany jest latawiec. Istnieją trapezy siedzące (z pętlami wokół ud) i lędźwiowe. Niektóre trapezy lędźwiowe mają również kamizelkę antykolizyjną jako opcję. Trapez windsurfingowy może być również używany do kitesurfingu, ale nie jest to zalecane. Na pierwszy rzut oka jedyne drobne różnice to kształt haka i obecność pętli z tyłu trapezu.
Deska – Kiteboard
Kiteboard to kompozytowa lub drewniana deska. Istnieje kilka rodzajów kiteboardów. Przede wszystkim kiteboardy jednokierunkowe, które mają wyraźnie różne końcówki i ogony oraz kiteboardy dwukierunkowe, które są symetryczne. Wiązania zazwyczaj składają się tylko z pętli, ale niektórzy riderzy używają również wiązań wakeboardowych, które są bardziej odpowiednie do niektórych trików w stylu wake. Kształty i rozmiary kiteboardów są bardzo zróżnicowane i zależą od umiejętności zawodnika, jego stylu jazdy, charakteru wody i siły wiatru.
Kombinezon
Neopren jest często używany z wyjątkiem jazdy w bardzo ciepłych miejscach przy umiarkowanym wietrze. Silny wiatr w połączeniu z mokrą skórą powoduje szybką utratę ciepłoty ciała, nawet jeśli temperatura powietrza jest wysoka. Innym powodem używania mokrego stroju jest jego funkcja ochronna przed uderzeniami lub użądleniami zwierząt. Nóż bezpieczeństwa jest czasem zalecany jako środek awaryjny na wypadek, gdyby sznurki się zaplątały.
Kask i kamizelka
Kask jest często używany do ochrony głowy przed uderzeniami o powierzchnię wody, deskę kiteboardingową oraz w wypadkach na brzegu.
Kamizelka ratunkowa jest czasem używana w kiteboardingu, ale znacznie rzadziej niż w windsurfingu. Kamizelka odblaskowa to lekka, cienka kamizelka, która służy do ochrony górnej części ciała. Może to zmniejszyć ryzyko utraty tchu przez uderzenie o wodę, zranienia żeber przez uderzenie o deskę itp.
Smycz na deskę to linka, która luźno wiąże deskę do zawodnika i zapobiega jej odpłynięciu w razie upadku. Wadą board-leash jest to, że podczas upadku zawodnik może być ciągnięty przez wodę zanim odzyska kontrolę nad latawcem, a w takiej sytuacji istnieje ryzyko zranienia przez przywiązaną deskę. Podczas używania smyczy z deską kask jest absolutną koniecznością.
Urządzenie sygnalizacyjne jest używane podczas kiteboardingu na otwartym morzu. Może to być gwizdek, wodoodporny telefon komórkowy lub specjalistyczne radia. Urządzenia GPS są używane do pomiaru prędkości.
Kolejnym niezbędnym elementem w kitesurfingu jest partner, który pomoże zawodnikowi wystartować i wylądować latawcem.
Bezpieczeństwo
Kiteboarding jest sportem ekstremalnym i niesie ze sobą wiele zagrożeń. Podczas uprawiania kiteboardingu bardzo często dochodzi do mniejszych lub poważniejszych urazów. Jak na ironię najczęściej kontuzje odnoszą zaawansowani zawodnicy wykonujący wysokie skoki i inne trudne elementy. Udowodniono również, że najwięcej wypadków zdarza się na brzegu lub w jego pobliżu z powodu nagłych podmuchów wiatru. Istnieje wiele ogólnie przyjętych zasad bezpieczeństwa, których przestrzeganie zmniejsza ryzyko zranienia do minimum.
Skakanie w płytkiej wodzie i w pobliżu stałych obiektów, jazda tam, gdzie pod wiatr znajdują się stałe przeszkody oraz jazda w bliskiej odległości od innych jeźdźców są uważane za bardzo niebezpieczne.
Innym niebezpieczeństwem jest możliwość zaplątania się latawca i jego upadku do wody. W niektórych przypadkach nie jest możliwe ponowne wypuszczenie latawca. Jeśli wiatr wieje z dala od brzegu, istnieje ryzyko, że zawodnik zostanie wciągnięty przez morze.
Zdecydowana większość latawców posiada system bezpieczeństwa, który pozwala na wystrzelenie go poprzez uruchomienie prostego bezpiecznika. Latawiec traci siłę ciągu i spada, ale wciąż jest przyczepiony do jeźdźca przynajmniej jedną linką.
Licencja IKO
Niebezpieczna natura tego sportu stworzyła problem dla wypożyczalni sprzętu kiteboardowego, ponieważ jeśli sprzęt wypożycza osoba zupełnie początkująca, istnieje duże prawdopodobieństwo odniesienia obrażeń lub uszkodzenia sprzętu. Problem ten został rozwiązany przez Międzynarodową Organizację Kiteboardingu (IKO), która wprowadziła jednolity system licencji wydawanych przez przeszkolonych instruktorów. Licencja IKO mówi wiele o umiejętnościach jej posiadacza, a wypożyczalnie na całym świecie wypożyczają sprzęt na podstawie tej licencji.
Dyscypliny
W swojej krótkiej historii sport ten rozwinął się już w kilka wyspecjalizowanych dyscyplinach:
Freestyle
Freestyle w kiteboardingu oznacza przede wszystkim skakanie i wykonywanie trików w powietrzu. Sam freestyle dzieli się na kilka innych dyscyplin i stylów:
- Unhooked – styl jazdy i skoków bez użycia trapezu – zawodnik odczepia się od trapezu i trzyma latawiec przez jakiś czas tylko w rękach. Pozwala to na dużą liczbę trików, w których zawodnik w jakiś sposób trzyma trapez kontrolny za plecami.
- Wakestyle to styl skakania bardzo podobny do wakeboardingu. Zawodnik nie wzbija się w powietrze manewrując latawcem, ale jedynie gwałtownie go wyginając, aby wytworzyć niezbędne napięcie w linkach.
- Hangtime to konkurencyjna dyscyplina polegająca na jak najdłuższym utrzymaniu się w powietrzu. Rekord należy do Jesse Richmana, który wykonał 22-sekundowy skok podczas Big Air Windjam w 2007 roku.
Wave riding
Jazda na fali jest jedną z najbardziej ekstremalnych form kiteboardingu. Polega na ujeżdżaniu fal o wysokości do kilku metrów, zazwyczaj na rafach koralowych, gdzie się rozbijają. Zawodnicy jadą jak najbliżej załamującej się fali co jest bardzo niebezpieczne, ale też atrakcyjne dla widzów. Do jazdy na falach używa się jednokierunkowych desek o kształcie podobnym do desek surfingowych.
Speed riding
Jazda szybka to dyscyplina skupiona na maksymalnej prędkości. Ta dyscyplina wymaga bardzo specyficznych warunków, takich jak silny, bardzo stabilny wiatr i gładka woda. Aktualny oficjalny rekord należy do Alexandre Caizergues’a i wynosi 88,7 km/h. Sjoukje Bredenkamp z RPA jest rekordzistką świata kobiet osiągając 78,4 km/h.
Nieoficjalny rekord świata 94,2 km/h na 500 m należy do Tilmanna Heiniga od 26 stycznia 2008. Tego samego dnia Heining osiągnął maksymalną prędkość chwilową (mierzoną przez GPS) 102 km/h.
Race kite hydrofoiling
Wodolotniarstwo to najnowsza i najmłodsza dyscyplina kiteboardingu na wodzie, w której zamiast klasycznej deski kite, kiteboarder jeździ na specjalnej desce z doczepionym wodolotem (nogą z dwoma płetwami zwaną „chicken leg”), który pozwala riderowi nie tylko jeździć po powierzchni, ale także lewitować nad powierzchnią wody dzięki czemu osiąga maksymalną prędkość przy minimalnym oporze powietrza. Jak na ironię, wodolotniarstwo jest pierwszą dyscypliną z branży latawcowej w ogóle, która została włączona jako sport na Igrzyska Olimpijskie w 2024 r. Podobnie jak Speed Ringing, jest to dyscyplina skupiona na maksymalnej prędkości.