Prawdopodobnie nigdy nie zastanawiałeś się nad tym czy jesteś bardziej lisem czy jeżem. Jednak wielu filozofów, także starożytnych, tak właśnie czyniło. Używali przypowieści o zwierzętach by scharakteryzować ważne cechy osobowości, które ilustrowały sposób, w jaki dana osoba myślała, a także to jak skutecznie potrafiła przewidywać. Jest więc jasne, że ten temat dotyczy także obstawiających. Przyjrzyjmy się więc, jakie cechy posiadają zwierzęta, o których mowa i które z nich to Ty.
Dążenie do poprawy swoich umiejętności obstawiania jest w rzeczywistości dążeniem do bardziej trafnych przewidywań. To wyzwanie, które wykracza poza hazard – koncepcja ta może być zastosowana w finansach, planowaniu, polityce i tak dalej. Koncepcja ta pokazuje po prostu sposób, w jaki myślimy.
Phillip Tetlock i teoria predykcji
Grecki poeta Archilochiusz powiedział, że „lisy wiedzą wiele rzeczy, a jeże jedną wielką”. Od jego wypowiedzi upłynęło wiele czasu – w tym czasie wielu filozofów rozszerzyło tę koncepcję do tego stopnia, że ogłosili, iż ludzi można ogólnie scharakteryzować jako lisy lub jeże.
Śledzenie trafności przewidywań nie jest łatwe. Jest jednak człowiek, który robi to od ponad dwóch dekad. Philip Tetlock spędził 20 lat nagrywając przepowiednie przedstawicieli rządu, profesorów, dziennikarzy i polityków. Jego zapisy (zawierające ponad 28 000 predykcji) pokazują, że przewidywania tych „ekspertów” mają tylko nieznacznie wyższy wskaźnik sukcesu, niż miałyby w przypadku czysto przypadkowych deklaracji. Swoją pracę i podejście do tej koncepcji podsumował w książce „Expert Political Judgement? How good is it? How can we know?“ (Jak dobry jest? Skąd możemy to wiedzieć?).
Tetlock nie pisał o wszystkich osobach, które dokonały jakiejś prognozy, ale zamiast tego starał się wyodrębnić cechy, które identyfikują kogoś lepiej „wyposażonego” do dokonywania trafnych (lub przynajmniej względnie trafnych) prognoz. Te cechy są uniwersalne – nie ma znaczenia, czy chodzi o złożoną decyzję polityczną, czy o wysiłek zmierzający do konsekwentnego przewidywania wyników wydarzeń sportowych.
Tetlock stara się unikać w książce konkretnych (jednorazowych) sukcesów. Zamiast tego skupia się głównie na konsekwentnych postępach. Tetlock nie ogranicza pojęcia „sukcesu” do TAK lub NIE, ponieważ przewidywanie nie polega tylko na poprawnym przewidywaniu przyszłych wydarzeń, ale także na szybkości z jaką zdajesz sobie sprawę, że źle zgadłeś i szybkości, z jaką później zmieniasz zdanie.
Podsumowanie pracy Tetlocka w kilku słowach nie jest do końca proste, ale dla celów zakładów sportowych kluczem jest skupienie się na myśleniu we właściwy sposób.
Przyjrzyjmy się ważnym cechom, które posiadają lisy i jeże.
Lisy
- Szeroki horyzont – Lisy wykorzystują pomysły z wielu różnych dziedzin.
- Zdolności adaptacyjne – Jeśli coś nie idzie zgodnie z planem, lisy wymyślą nowe podejście do tematu.
- Samokrytycyzm – Lisy są gotowe zaakceptować swoje błędy i dostosować się do nich. Spokojnie zmienią cały model w oparciu o nowe informacje.
- Tolerancja złożoności – Lisy akceptują fakt, że świat jest bardzo złożony i niektórych rzeczy nie da się uprościć.
- Uwaga – przewidywania Lisów oparte są na prawdopodobieństwie i innych solidnych (głównie matematycznych) koncepcjach.
- Empiryzm – Lisy zawsze wolą obserwowalne dane od teoretycznych rozważań.
Jeże
- Specjalizacja – Jeże często poświęcają się jednemu lub dwóm dużym problemom, ignorując resztę.
- Stałość – Nowe dane są wykorzystywane do udoskonalania oryginalnego modelu. Bardzo rzadko zdarza się, by jeż wymyślił zupełnie nowy schemat.
- Upór – Jeże nie przyznają się do błędów, jeśli coś im się nie uda uważają, że miały po pecha.
- Poszukiwanie porządku – Jeże zawsze szukają wzorców zachowań, na podstawie których mogłyby się później zorganizować.
- Samoświadomość – Jeże bardzo rzadko zmieniają postawę.
- Ideologia – Podejście do koncepcji przewidywania przyszłych wydarzeń wywodzi się z jakiegoś światopoglądu. Jeże postrzegają to jako bardzo rozległe zagadnienie.
Podsumowanie
Jak widać podejście lisów jest bardziej zwinne. Tacy ludzie potrafią uwzględniać w swoich przewidywaniach zmieniające się okoliczności. „Bayesianizm” – są to metody dotyczące prawdopodobieństwa i statystyki nazwane tak od nazwiska Thomasa Bayesa.
Jego twierdzenie wykorzystuje proces oceniania tego, co już wiesz o prawdopodobieństwie przyszłego wydarzenia, a następnie testowania wpływu nowo odkrytych informacji. Bayes był angielskim prezbiteriańskim pastorem żyjącym w XVIII wieku, ale prawie na pewno był lisem.
Oczywiście, podejście lisa nie jest nieomylne. Każdy z nas popełnia czasem błędy. Kluczem jest zastosowanie takiego podejścia, które zmaksymalizuje twoje szanse na trafne odgadnięcie.
A więc jesteś lisem czy jeżem? Jeśli szczerze odpowiesz na to pytanie, a następnie popracujesz nad swoimi słabościami (oczywiście rozwijając jednocześnie swoje mocne strony) staniesz się bardziej skuteczny.