Golf to sport uprawiany na świeżym powietrzu, w którym pojedynczy gracz lub mała grupa (do 4 graczy) zagrywa małą piłeczkę golfową do dołka, używając różnych kijów do jej uderzenia. Prawa Golfa definiują, że golf „polega na zagraniu piłki z kołeczka (tee) do dołka strzałem lub serią uderzeń zgodnie z zasadami dry”. Uważa się, że golf w formie jaką znamy pochodzi ze Szkocji i gra się w niego na Wyspach Brytyjskich od kilku stuleci. Jednak korzenie golfa sięgają również średniowiecznych Chin (gra w piłkę Chui-wan), kiedy to grali w niego wyłącznie szlachcice dla zabawy. Golf jest jednym ze sportów olimpijskich po raz pierwszy włączonym do programu Letnich Igrzysk Olimpijskich w Paryżu w 1900 roku, a następnie utrzymanym w programie Letnich Igrzysk Olimpijskich w St Louis w 1904 roku. Po 112 latach pojawiła się ponownie na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Rio de Janeiro w 2016 roku.
W 1971 roku amerykański astronauta Alan Shepard wykonał golfowy tee shot na Księżycu, czyniąc ten sport jedynym, który uprawiany był poza Ziemia.
Zasady na polu golfowym
Pole golfowe zazwyczaj składa się z 18 dołków, a typowa długość pola wynosi około 6 km. Jednak powszechne są również pola 9-dołkowe, które mogą być rozgrywane dwa razy pod rząd dla pełnej rozgrywki. Termin dołek jest używany w odniesieniu do części pola golfowego od tee (kołka) do odpowiedniego dołka (greenu), na którym jest wiercony właściwy dołek. Na większości dołków green znajduje się zbyt daleko od tee, aby można było zakończyć grę jednym uderzeniem, więc pomiędzy greenem a tee znajduje się nisko wycięty pas zwany fairwayem, wzdłuż którego gracz zmierza do dołka. Pomiędzy fairwayem a greenem znajduje się foregreen, którego trawa jest przycięta nieco wyżej niż green. Nieskoszona trawa wokół fairway’a nazywana jest rough i stanowi kolejną przeszkodę. Aby przyspieszyć grę (np. ułatwiając odnalezienie piłki) trawa bezpośrednio przy fairway’u jest zwykle ścinana na wysokości semirough, tzn. nieco wyżej niż fairway, ale niżej niż rough.
Przeszkody i sposoby zagrań
Na dołkach umieszczane są różne przeszkody, którymi mogą być na przykład bunkry (przeszkody piaskowe), z których gra się inaczej niż z trawy, lub przeszkody wodne (stawy, strumienie itp.). Jeśli piłka nie może być zagrana z przeszkody, następny strzał jest oddawany spoza przeszkody. Również, jeśli piłka zostanie zgubiona na przeszkodzie zagrywana jest piłka zastępcza (nowa). W obu tych przypadkach muszą być jednak uwzględnione punkty karne. Zasady dzielą zagrożenia wodne na poprzeczne i podłużne – i różnią się procedurą wykonywania strzału korygującego po tym, jak piłka znajdzie się w wodzie. Na przeszkodach istnieją specjalne zasady, które utrudniają grę, na przykład w bunkrze gracz nie może dotknąć kijem piasku przed właściwym zamachem lub wykonać zamachu treningowego. Jeśli piłka pozostanie w obszarze oznaczonym jako zagrożenie wodne, gracz może ją zagrać według podobnych zasad jak w bunkrze lub z dodatkiem strzału karnego spoza zagrożenia. Jeśli piłka wyląduje poza wyznaczonymi granicami pola golfowego, nie może być z tego miejsca zagrana. Na niektórych polach golfowych znajdują się „biostrefy” – oznaczone obszary, do których nie wolno wchodzić ani z nich grać.
Green
Trawa na green’ie jest przycięta bardzo nisko, bo tylko do około 3 mm, więc piłka może toczyć się po ziemi kilka metrów. Uderzenie na greenie, nie wynosi piłki w powietrze. Nazywany jest puttem (i jest popchnięciem).
Greeny mają tendencję do różnych pofałdowań, co utrudnia prawidłowe celowanie. Sam otwór ma średnicę 10,8 cm i powinien mieć głębokość 10,16 cm. Jest on wzmocniony plastikową wkładką, w którą można wbić długi kij od flagi, dzięki czemu otwór jest widoczny z dużej odległości. Pozycja dołka na greenie (pin position) nie jest stała i może się zmieniać z dnia na dzień, nawet pomiędzy rundami turnieju.
Rodzaje rozgrywek w Golfie
W golfie istnieją dwa główne rodzaje gry. Bardziej znanym i częściej rozgrywanym w turniejach jest stroke play. Innym głównym typem jest gra typu „hole-in-one”.
Stroke Play
Gra stroke play polega na graniu dołków na danym polu w określonej kolejności. W jednej rundzie gra się 18 dołków, więc na polach dziewięciodołkowych 9 dołków gra się dwa razy. Każdy dołek zaczyna się oderzeniem z „tee” i kontynuuje kolejne oderzenia, aż piłka znajdzie się w dołku. Celem jest użycie jak najmniejszej liczby uderzeń.
Hole in one i Hole by Hole
Gra typu hole-in-one, różni się od gry typu shot tym, że dwóch graczy gra przeciwko sobie. Na każdym dołku gracz, który zagra go z mniejszą liczbą strzałów otrzymuje jeden punkt. Jeśli obaj gracze zagrają na dołku z taką samą liczbą uderzeń, każdy z nich otrzymuje połowę punktu. Gracz, który po zakończeniu rundy ma więcej punktów, wygrywa grę. Gra może zakończyć się przed rozegraniem wszystkich dołków, jeśli gracz z mniejszą liczbą punktów nie zdoła dogonić swojego przeciwnika na pozostałych dołkach.
Sytuacja, w której gracz nie może już przegrać, tzn. prowadzi tylko przez tyle dołków, ile pozostało mu do rozegrania nazywana jest „dormie”. Jednakże gra może być kontynuowana po rozegraniu 18 dołków, jeśli obaj gracze mają taką samą liczbę punktów po rozegraniu 18 dołków, a zwycięzca musi zostać wyłoniony. W zawodach drużynowych Ryder Cup gra w takiej sytuacji nie jest kontynuowana, a każda z drużyn zdobywa połowę punktu. W grze „dołek za dołek” nie ma znaczenia iloma uderzeniami gracz wygrywa dany dołek, zawsze zdobywa tylko jeden punkt. W tym typie gry jedna ze stron może oddać przeciwnikowi strzał lub cały dołek, jeśli sytuacja na polu jest jasna.
Słynne zastosowanie tej zasady miało miejsce podczas Pucharu Rydera w 1969 roku, kiedy Jack Nicklaus nie pozwolił Tony’emu Jacklinowi zagrać w finałowym, patowym meczu turnieju. Gdyby Jacklin grał w tym krótkim impasie i nie dokonał zamiany, Team USA wygrałby. Ryder Cup zakończył się remisem.
Grupy zawodników na polu czyli Lot
Zawodnicy chodzą po korcie w grupach zwanych lotami. Lot składa się z jednego do czterech graczy, którym czasami towarzyszą „caddie”, którzy noszą kije i pomagają swojemu graczowi (doradzając gdzie zagrać piłkę, jaki kij wziąć itp.) Każdy gracz gra swoją piłkę (z wyjątkiem innych odmian gry) od dołka do dołka. Po zagraniu z tee gracz, którego piłka jest najdalej od dołka zawsze gra następny strzał jako pierwszy. Na następnym tee jako pierwszy gra gracz, który oddał najmniejszą liczbę strzałów na poprzednim dołku.
Par pola golfowego
Każdy otwór jest oznaczony tzw „par”. Par jest liczbą zależną od długości (i częściowo od trudności) każdego dołka. Par to teoretyczna liczba uderzeń, jaką doświadczony golfista powinien oddać na dołku. Golfista powinien dotrzeć do greenu dwa uderzenia poniżej par i mieć jeszcze dwa putty, aby osiągnąć par. Taka sytuacja jest określana jako dotarcie do zielonego pola w regulaminowym czasie. Najniższy możliwy par dla tego dołka wynosi więc 3 – dołek z par 2 musiałby mieć tee shot na green. Zwykła wartość par 3 jest dla dołków znajdujących się w odległości 224 jardów od tee.
Długość dołków par 4 wynosi od 225 do 434 jardów, a dołków par 5 – ponad 435 jardów. Na przykład na krótkim dołku typu „dogleg” nie jest możliwe zagranie pierwszego uderzenia na green, nawet jeśli w linii prostej odległość od tee wynosi mniej niż 224 jardy. Zasada odległości i par nie ma więc zastosowania w tych przypadkach. Dołek z parem 7 w Gunsan Country Club w Korei Południowej o długości 1003 metrów oraz 881-metrowy dołek w Satsuki GC w Sano w Japonii, to rzadkość. Japoński dołek jest wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa jako najdłuższy na świecie.
Suma par wszystkich dołków na danym polu golfowym jest określana jako „par pola golfowego”. Zwykły par dla 18-dołkowego pola wynosi 72; to znaczy, że średni par dla dołka to 4.
Zapisywanie punktów
Każdy gracz działa jako sędzia punktowy dla innych graczy w grupie, tzn. zapisuje wyniki na każdym dołku w karcie wyników. Może też zapisywać swoje własne wyniki do sprawdzenia. W stroke play wynik jest sumą liczby uderzeń i uderzeń karnych. Rzut karny nie jest faktycznym strzałem, ale karą nałożoną przez zasady. Złamanie zasad (np. dotknięcie piasku w bunkrze) jest zazwyczaj karane dwoma uderzeniami karnymi. Jedno uderzenie karne jest przyznawane, gdy np. piłka znajdzie się w wodzie, zostanie zgubiona lub znajdzie się w pozycji niemożliwej do zagrania.
Punktacja
Jeśli gracz wykonuje cztery uderzenia na dołku z parem o wartości 4, jego wynik nazywany jest par. Jeśli trzy – birdie, a jeśli dwa – eagle. Osiągnięcie dołka pierwszym strzałem bezpośrednio z tee nazywane jest hole-in-one.
| Nazwa | Poniżej/Powyżej par |
| Condor | -4 |
| Albatross, Double eagle | -3 |
| Eagle | -2 |
| Birdie | -1 |
| Par | E (w parze) |
| Bogey | 1 |
| Double bogey | 2 |
| Triple bogey | 3 |
W grze stroke play wynik gracza jest sumą uderzeń zdobytych we wszystkich rundach. Podczas turnieju PGA Tour rozgrywanego na dystansie czterech rund, gracze osiągają wynik około 290 strzałów. Jednak takie wyniki nie są raportowane podczas turnieju – trudno byłoby porównać czy gracz na ostatnim dołku z wynikiem 280 czy gracz na drugim dołku z wcześniejszym wynikiem 215 ma lepszy wynik w ostatniej rundzie. Zamiast tego wynik bieżący jest podawany w odniesieniu do liczby dołków par, które gracz już rozegrał. Czyli -6 (sześć strzałów poniżej par). Wynik par jest oznaczany przez parzystość par, skrót E, wartość 0 lub słowo „par”.
W grze hole-by-hole wynik bieżący jest podawany jako liczba dołków, przez które gracz lub grupa prowadzi (2 w górę) lub przegrywa (3 w dół). Wynik remisowy nazywany jest „all square”, w skrócie A/S. Mecz na dołkach kończy się przedwcześnie, jeśli jedna ze stron nie ma już szans na zwycięstwo, tzn. traci więcej punktów niż pozostało dołków. Końcowy wynik meczów, które kończą się przed 18-tym dołkiem może zawierać liczbę nie rozegranych dołków – np. wynik 3&2 oznacza zwycięstwo trzema dołkami przy dwóch nie rozegranych dołkach – czyli po 16-tym dołku. Możliwe wyniki po rozegraniu 18 dołków to A/S, 1 w górę lub 2 w górę (zwycięzca prowadził jednym dołkiem po 17 dołkach i wygrał również ostatni dołek).
Większość pól golfowych posiada dodatkowe udogodnienia, które nie są częścią terenu gry. Są to: green treningowy, bunkier i driving range.
Kije Golfowe i ich rodzaje
Zawodnik używa kijów do gry w piłkę. Kij golfowy składa się z główki, trzonu i uchwytu. Kije dzielą się na puttery, ironsy, hybrydy i woodsy. Puttery są kijami przeznaczonymi do „wbijania” piłki do dołka. Ich powierzchnia uderzenia jest prawie prostopadła do ziemi, więc piłki po prostu się toczą. Żelazka mają główkę wykonaną z metalu. Hybrydy to kije, które wyglądają prawie jak drewniane, ale różnią się wagą i wypełnieniem beli. Jest to więc skrzyżowanie żelaza z drewnem. Woods były pierwotnie wykonane z drewna, teraz używa się metali, stali do powierzchni uderzającej i tytanu do drugiej części, zazwyczaj dolna część kija (główka) jest pusta. Ironów używa się zazwyczaj do krótszych i bardziej precyzyjnych strzałów, podczas gdy woodów do długich. Kije różnią się długością i nachyleniem.
Irony są najczęściej używane w oznaczeniach od 1 do 9, gdzie najmniejszy loft i największą długość ma kij nr 1. Im mniejsza liczba tym niższe wzniesienie głowy i tym dłuższy trzon. Rezultatem jest dłuższe ujęcie. Do najkrótszych strzałów, podań na green używa się klinów, których jest kilka rodzajów. Klin pitchingowy ma najmniejszy loft z głowicą 48° i nazywany jest PW, rzadziej klin gapowy – 52°, oznaczany G. Następny kij sand wedge, ma nachylenie 54-56°, oznaczane SW. Lob wedge ma nachylenie 58-60°, oznaczane albo nachyleniem główki, albo literą L. Jak sama nazwa wskazuje, pitching wedge jest używany do gry chip i pitch shotów. Klin z luką jest przeznaczony do gry z głębokich dołów. Sand wedge jest do gry z piaskowej przeszkody (bunkra), a lob wedge i trouble wedge są do gry po krótkich łukach. Dwa ostatnie kije posiadają również parametr odbicia, czyli wybrzuszenie na spodzie kija, które określa jak głęboko kij zapada się po uderzeniu w ziemię.
Woods są zwykle używane do długich strzałów. dzielą się one na drivery i fairway woods (najczęściej 3, 4, 5). Fairway woods są zaprojektowane do gry z fairway’u, czyli z krótkiej części pola golfowego. Trawa jest przycięta na około 2 cm, więc można wykonać uderzenie drewnem i jakby wybić piłkę z trawy. Driver jest przeznaczony do najdłuższych strzałów i ma dużą główkę. W drivera gra się z tee – zazwyczaj jest to drewniany kołek, na który uderza się piłkę (piłka jest umieszczona na górze tee). Jednak w dzisiejszych czasach kołki są również wykonane z plastiku, który nie pęka po uderzeniu. Ich wadą jest jednak to, że jeśli gracz nie znajdzie ich po uderzeniu, to ich rozbicie trwa dłużej. Driver był kiedyś oznaczany jako nr 1, ale teraz jest oznaczany przez nachylenie powierzchni uderzającej, zwykle od 8,5° do 11°.
Zgodnie z zasadami, gracz może mieć przy sobie maksymalnie 14 kijów na polu golfowym.
Organizacje i Federacje Golfowe
Golf jest przede wszystkim sportem indywidualnym i większość zawodów golfowych jest organizowana przez różne narodowe stowarzyszenia. Istnieje jednak kilka organizacji, których działalność i wpływy mają zasięg ogólnoświatowy. Są to przede wszystkim organizacje tworzące reguły i standardy (The R&A i USGA), Międzynarodowa Federacja Golfa (IGF), która zrzesza narodowe i zawodowe stowarzyszenia golfowe oraz opiekuje się golfem olimpijskim, a także kilka głównych zawodowych stowarzyszeń golfowych, organizujących międzynarodowe turnieje i serie turniejowe (circuits).
Rozwój zasad i standardów
Reguły Golfa, Standardy Sprzętu Golfowego oraz Światowe Rankingi Golfistów są tworzone i regulowane w golfie przez dwie organizacje. W Stanach Zjednoczonych i Meksyku formalnie zasady te ustala United States Golf Association (USGA), a w pozostałych częściach świata szkockie The R&A. W rzeczywistości jednak zasady są wspólne, a ich tworzenie jest koordynowane przez obie organizacje.
Organizacja zawodów golfowych
Międzynarodowa Federacja Golfa (IGF) jest światowym organem zarządzającym golfem, zrzeszającym narodowe i zawodowe stowarzyszenia golfowe, organem patronackim dla olimpijskich zawodów golfowych oraz organizatorem najlepszych amatorskich zawodów golfowych.
European Golf Association (EGA) – jest czołową europejską organizacją golfową, zrzeszającą poszczególne narodowe stowarzyszenia golfowe, organizuje indywidualne i drużynowe mistrzostwa Europy.
Turnieje golfowe na świecie
Szlem
Najbardziej prestiżowe i najwyżej oceniane turnieje sezonu nazywane są majors. Są one podobne do wielkich szlemów w tenisie, ale w golfie nie są nazywane szlemami (wielki szlem to zwycięstwo we wszystkich majorach w jednym sezonie). Golf męski i damski mają różne turnieje.
Majors (mężczyźni)
- Turniej Masters – zwykle drugi weekend kwietnia, organizowany przez Augusta National Golf Club w Augusta w stanie Georgia
- Mistrzostwa PGA – organizowane przez PGA of America
- US Open – organizowane przez USGA
- The Open Championship (British Open) – organizowane przez The R&A
Majors (kobiety)
- US Women’s Open – organizowane przez USGA
- KPMG Women’s PGA Championship – organizowane przez PGA of America
- AIG Women’s Open (wcześniej znany jako Women’s British Open ) – organizowany przez The R&A
- ANA Inspiration (znana jako Kraft Nabisco Championship do 2015 roku) jest organizowana przez LPGA
- Mistrzostwa Evian – organizowane wspólnie przez Ladies European Tour i LPGA
Mecze drużynowe
- Ryder Cup – rozgrywany co dwa lata mecz pomiędzy męskimi drużynami w Europie i Ameryce Północnej
- Presidents Cup – rozgrywany co dwa lata mecz pomiędzy męskimi drużynami Ameryki Północnej i International Team („reszta świata” poza Europą) podczas Ryder Cup
- Solheim Cup – walka kobiet w Europie i Ameryce Północnej co dwa lata
Ekologia pola golfowego
Stosowanie pestycydów
Zielone trawniki pól golfowych mogą sprawiać wrażenie, że jest to sport „w harmonii z naturą”. Jednakże w codziennym utrzymaniu pól golfowych stosuje się pestycydy, szczególnie herbicydy (substancje chemiczne, które zabijają niepożądane gatunki roślin), ale także insektycydy (zabijają owady) i fungicydy (eliminują grzyby). Używanie pestycydów czasami budzi obawy władz środowiskowych i zdrowotnych oraz greenkeeperów (zarządców pól golfowych), dlatego też ustanawia się obowiązkowe zasady, aby zminimalizować ryzyko związane z pestycydami.
Wykorzystanie wody do nawadniania
Nie bez znaczenia jest też zużycie wody do nawadniania trawników. Takie wymagające pielęgnacji trawniki często potrzebują własnego źródła wody w postaci oczka wodnego z wodą użytkową, którą można pozyskać w deszczowe dni. Podlewanie wodą z sieci wodociągowej jest bardzo kosztowne z ekonomicznego punktu widzenia. Co więcej, w wielu przypadkach woda jest chlorowana i ma nieodpowiednie właściwości. Do nawadniania używa się specjalnych zraszaczy wbudowanych w trawnik, które mogą regulować natężenie przepływu wody oraz kierunek, wysokość i długość strumienia. Ciśnienie robocze w systemie nawadniającym, zapewniane przez pompy, wynosi zwykle 8 barów.
Historia golfa
Podczas gdy współczesny golf powstał w XV-wiecznej Szkocji, starożytne początki tej gry są niejasne. Niektórzy historycy twierdzą, że sport ten wywodzi się z rzymskiej gry Paganica, w której gracze używali wygiętego kija do uderzania wypchanej skórzanej piłki. Jedna z teorii głosi, że Paganica rozprzestrzeniła się w Europie, gdy Rzymianie podbili większość kontynentu w pierwszym wieku przed naszą erą i ostatecznie ewoluowała we współczesną grę. Inni twierdzą, że poprzednikiem golfa była chińska gra chui-wan („chui” oznacza zaskakujące, a „wan” małe piłeczki), w którą grano między VIII a XIV wiekiem.
Pierwsza pisemna wzmianka o golfie pochodzi z 1457 rok. Gra została zakazana przez Jakuba IV Szkockiego jako niepożądane odwrócenie uwagi od nauki łucznictwa. Jakub IV w Szkocji zniósł ten zakaz w 1502 roku i sam został golfistą, grając na Old Course w St Andrews w Szkocji. To pole golfowe jest uważane za jedno z najstarszych na świecie. Standardowe 18-dołkowe pole golfowe zostało ustanowione w St Andrews w 1764 roku.
Najwcześniejsze zasady gry w golfa pochodzą z 1744 roku i dotyczą The Company of Gentlemen Golfers, później przemianowanej na The Honourable Company of Edinburgh Golfers, która grała w szkockim mieście Leith. Najstarszym turniejem golfowym na świecie jest The Open Championship, rozegrany po raz pierwszy 17 października 1860 roku w Prestwick Golf Club w Ayrshire w Szkocji.