Kiedy ostatnio zdecydowałeś się postawić na jakąś drużynę, ale znalazłeś nowe informacje i skończyło się na tym, że postawiłeś na drużynę przeciwną do tej, na którą pierwotnie chciałeś postawić? Jeżeli nie zdarza Ci się to często, możesz być pewny tego, że padasz ofiarą „błędu poparcia” – zjawiska, które może mieć bardzo negatywny wpływ na Twój sukces.
Teoria kryjąca się za błędem jest bardzo prosta – ludzie trzymają się tego, co wiedzą, zamiast zmieniać swoje opinie w oparciu o nowe informacje i dowody. Zamiast obiektywnie analizować nowe informacje, instynktownie skupiamy się tylko na pewnych źródłach i ignorujemy inne (zwłaszcza te, które zaprzeczają naszym wcześniejszym wnioskom).
Jest to oczywiście negatywne dla typerów ponieważ zwiększony poziom subiektywności wpłynie na dokładność przewidywań zakładów, a więc i na ogólny zysk. Jak możemy zignorować nasze nieodłączne błędne przekonania?
Przeciążenie informacyjne
Doskonałym przykładem demonstrującym siłę fałszu jest Google. Wybierz jedną z poniższych teorii spiskowych (z którą się nie zgadzasz):
- Nigdy nie wylądowaliśmy na Księżycu.
- Rząd Stanów Zjednoczonych przetrzymuje kosmitów w Strefie 51.
- Za wydarzenia z 11 września 2001 roku odpowiedzialne są amerykańskie służby specjalne.
Następnie wyszukaj w Google wybraną przez siebie teorię. Znajdziesz dosłownie miliony wyników, które w logiczny sposób debatują nad obiektywnie bardzo podejrzaną teorią. Drugim wynikiem wyszukiwania dla frazy „We never landed on the moon” jest „100% proof that man never walked on the moon”. To samo dzieje się z pozostałymi dwiema zaproponowanymi teoriami.
Istnieje duża szansa, że niezależnie od tego na jaką stronę internetową zajrzałeś, twoja opinia na ten temat nie uległa zmianie (niezależnie od tego, ile jest takich stron). Oczywiście w tym przypadku możemy uznać takie podejście za rozsądne, jednak biorąc pod uwagę samą ilość wyników wyszukiwania jasne jest, że z góry ustalone opinie trudno jest zmienić.
To samo dzieje się, gdy analizujemy poszczególne drużyny pod kątem zakładów. Chwilowe opinie obstawiającego są wzmacniane przez odpowiednie znalezione informacje, jednak w przypadku sprzecznych informacji obstawiający ma tendencję do ich ignorowania. Na przykład większość ludzi uważa Brazylię za znakomitą drużynę, choć przed Pucharem Konfederacji FIFA Kanarki wygrały tylko 54,3% ze swoich ostatnich 36 meczów.
To samo zjawisko zaobserwowano w innej podobnej branży – inwestowaniu online na giełdzie. Badanie z 2010 roku wykazało, że inwestorzy gromadzili informacje, które potwierdzały ich poglądy, ale często ignorowali sprzeczne dane. Ci, którzy mieli najsilniejsze „endorsement fallacy”, zarobili wtedy oczywiście najwięcej pieniędzy.
Ten błąd odnosi się także do śledzenia wyników zakładów. Wszyscy chcielibyśmy wierzyć, że dobrze sobie radzimy dlatego często łudzimy się co do naszych osiągnięć – mocniej i dłużej pamiętamy nasze zwycięstwa niż porażki.
Jak powstrzymać się od tego błędu?
Jedynym sposobem na powstrzymanie błędu poparcia jest nieustanne uświadamianie sobie jego istnienia. Dąż do obiektywnej i logicznej analizy. Choć może się to wydawać proste, jest naukowo udowodnione, że obiektywne sprawdzenie informacji, które są sprzeczne z naszymi wnioskami, stanowi spore wyzwanie.
Chociaż nie możesz stać się w 100% obiektywny (nikt nie jest w stanie), możesz zwiększyć swój poziom obiektywizmu do takiego, który sprawi, że Twoje zakłady będą bardziej opłacalne (a także staniesz się bardziej wyrozumiałą osobą).
Efekt Halo w psychologii i zakładach
Wielu ludzi obstawia intuicyjnie. Opierają się na tym co wiedzą lub czują na temat danej drużyny lub zawodnika, szacują szanse swojego faworyta na sukces i stawiają odpowiednio. Niestety, w ocenie prawdopodobieństwa nie możemy polegać na intuicji – jednym z powodów jest efekt Halo.
Gdybyśmy mieli ocenić dwie osoby na podstawie ich cech, kogo bardziej byś polubił?
- Alan: Inteligentny / Pracowity / Impulsywny / Krytyczny / Uparty / Zazdrosny
- Ben: Zazdrosny / Uparty / Krytyczny / Impulsywny / Pracowity / Inteligentny
Zdecydowana większość ludzi uznałaby Alana za bardziej sympatycznego na podstawie powyższych opisów. Czy nie jest to jednak trochę dziwne, biorąc pod uwagę fakt, że obaj mężczyźni mają te same cechy charakteru – tyle tylko, że ich kolejność została zamieniona?
Zamiast stwierdzić, że jedyną różnicą jest kolejność w jakiej wymienione są cechy, leniwa strona naszego mózgu (często nazywana „Systemem 1”) stara się wyciągnąć wniosek tak szybko, jak to możliwe.
Pozytywna pierwsza cecha – Alan jest inteligentny – skłania nas więc do wyobrażenia sobie Alana w lepszym świetle niż Bena, którego pierwszą cechą jest zazdrość. To jest właśnie to, co określa się mianem efektu Halo.
Co ten efekt ma wspólnego z obstawianiem kursów? Zmieńmy przykład z dwóch fikcyjnych osób na dwie drużyny piłkarskie lub dwóch tenisistów, a wymienione cechy charakteru na wyniki i osiągnięcia. Łatwo jest zauważyć, jak na osądy jednostki dotyczące zakładów może wpłynąć kolejność, w jakiej poznaje ona różne informacje o występach i wynikach danego gracza lub drużyny.
Ten psychologiczny błąd idzie w parze z zasadą „Heurystyki Dostępności”. To zjawisko psychologiczne może być odpowiedzialne za to, że przykładamy większą wagę do wydarzeń/idei, które łatwiej nam sobie przypomnieć. Dostępność jest silnie skorelowana z siłą naszej emocjonalnej reakcji na wydarzenia – reakcja emocjonalna jest silniejsza, jeśli wydarzenie jest czymś szczególnym i pamiętamy je ze względu na tę szczególną cechę (przykładem może być mecz pomiędzy Manchesterem United a Chelsea zakończony wynikiem 20-0).
Teraz, kiedy znamy już definicje Efektu Halo i Heurystyki Dostępności, możemy przyjrzeć się kilku przykładom w kontekście zakładów:
Brazylijska drużyna piłkarska
Niemal nabożna cześć jaką fani piłki nożnej darzą reprezentację Brazylii, opiera się na prawdziwie obiektywnej ocenie. Brazylijscy piłkarze byli Mistrzami Świata więcej razy niż piłkarze z jakiegokolwiek innego kraju – jednak ich 5 zwycięstw pochodzi z lat 1958-1970 oraz 1994-2002, podczas gdy w dwóch ostatnich turniejach brazylijczycy odpadali w ćwierćfinałach.
Młodsze pokolenia mogą nie być tak dobrze zaznajomione z informacją, ale media promują ją wciąż na nowo tworząc powszechne przekonanie, że wszyscy brazylijscy zawodnicy są obdarzeni super umiejętnościami. To prawda, że Brazylia wyprodukowała wielu światowej klasy piłkarzy, ale to nie znaczy, że WSZYSCY Brazylijczycy są naprawdę tacy.
Efekt halo wyjaśnia również, dlaczego piłkarska publiczność ma przesadnie wysokie oczekiwania wobec znanych zawodników, którzy po zakończeniu czynnej kariery decydują się zostać trenerami. Nie ma żadnych statystycznych dowodów na to, że osoba, która była dobrym zawodnikiem, będzie automatycznie dobrym trenerem.
Odwrócony efekt Halo
Efekt Halo może jednak działać także w odwrotnym kierunku. Na przykład jeśli podjeżdżasz pod hotel, w którym masz spędzić wakacje, a pierwszą rzeczą jaką widzisz, jest zepsuty szyld, twój mózg może wytworzyć negatywny kontekst, który zamazuje wszelką ocenę twojego pobytu.
Jakie lekcje płyną z wymienionych wyżej doświadczeń?
Nasza intuicja jest bardzo cennym i potężnym narzędziem – często przewidując niebezpieczeństwo może nawet uratować człowiekowi życie. Ma też jednak pewną słabość, która przejawia się głównie w kontekście statystyki i matematyki. Twoim celem jest wprowadzenie „umysłu dążącego” w działanie (System 2).
Zanim podejmiesz decyzję o obstawianiu, ważne jest, abyś:
- Spróbuj znaleźć trzy przeciwstawne argumenty do twojej decyzji. Jest to najlepszy sposób, aby „przećwiczyć” swoją pierwszą decyzję i ewentualnie odkryć błąd w analizie przedmeczowej, zanim będzie za późno.
- Zbierz jak najwięcej obiektywnych danych i wyników z przeszłości.
- Ignoruj media głównego nurtu, które często podają fałszywe informacje i dzikie spekulacje.