Kiedy mówimy o sporcie, większość z nas myśli o wyrzeźbionym mięśniaku skaczącym przez płotki, rzucającym oszczepem, kończącym maraton lub wskakującym do wody by pokonać długość basenu przed innymi. Krótko mówiąc, wyobrażamy sobie osobę, której sprawność fizyczna i bystrość rywalizuje z podobnymi osobami. Prawdopodobnie niewielu ludzi słysząc słowo „sportowiec”, myśli o osobie siedzącej za komputerem z zestawem słuchawkowym i myszką lub konsolą do gier, pokonującej swoich konkurentów w wirtualnym świecie. Jednak tak zwany e-sport jest obecnie globalnym fenomenem, który łączy graczy gier komputerowych w międzynarodowych zawodach, w których walczą ze sobą pojedyncze osoby lub drużyny.
Drogo opłacone przedstawienie
To nie jest tylko hobby – nagrody finansowe są często tak interesujące, że wielu graczy zwraca się zawodowo ku e-sportom, które ich całkiem nieźle wspierają. Drugą stroną tego zawodu jest to, że podobnie jak inni sportowcy, profesjonalni gracze nie są odporni na problemy zdrowotne związane z nadmiernym i skoncentrowanym graniem. A ponieważ jest to przemysł, w którym zarabia się pieniądze, opracowuje się metodologie, aby utrzymać zawodników w jak najlepszej formie, drużyny zatrudniają lekarzy, a fizjoterapeuci układają indywidualne plany życia dla swoich mistrzów. W ten sposób e-sport powoli, ale pewnie, staje się jedną z gałęzi medycyny sportowej.
Nadal wiemy bardzo mało o wymaganiach dotyczących zdrowia fizycznego i psychicznego oraz o podejściu do urazów w e-sporcie. Ten nowy rodzaj sportu wymaga wsparcia ze strony pracowników służby zdrowia, którzy muszą mieć kompleksowe zrozumienie społecznego i prawdopodobnie uzależniającego komponentu zachowania zawodników, zmian w wydajności w pracy lub na studiach i oczywiście problemów zdrowotnych, takich jak problemy z dłońmi lub nadgarstkami, zmęczenie wzroku lub bóle kręgosłupa i mięśni pomocniczych.
W związku z tym w Stanach Zjednoczonych pojawiają się już specjaliści od zdrowia, którzy koncentrują się na grze, aby opracowywać plany treningowe, rehabilitację oraz zapobiegać problemom zdrowotnym i psychologicznym u zawodników. Toczyła się i nadal toczy zażarta i kontrowersyjna debata na temat e-sportu i jego włączenia do innych dyscyplin sportowych. Przeciwnicy argumentują, że nie jest to aktywność sportowa, a zwolennicy, że np. szachy też są klasyfikowane jako sport i nie wymagają sprawności fizycznej.
Specyficzne potrzeby wirtualnych graczy
Niezależnie jednak od tego, po której stronie się opowiemy, coraz więcej tych nowych „sportowców” ma specyficzne potrzeby i postawy podobne do tych, jakie mają wszyscy inni sportowcy. Zawodnicy mają swoje własne koszulki, trenerów, trenują razem i regularnie rywalizują. Choć myśl o zawodowym piłkarzu nie przywodzi nam na myśl wielu możliwości kontuzji sportowych czy uszczerbku na zdrowiu, to w przypadku tej siedzącej aktywności jest wręcz przeciwnie. To właśnie profesjonalni gracze w gry komputerowe często cierpią na problemy zdrowotne i chroniczne urazy mięśniowo-szkieletowe związane ze zmęczeniem. Te trudności często kończą obiecujące kariery skądinąd obiecujących i często młodych zawodników. Nie chodzi tylko o obolałe nadgarstki i nadwyrężone ramiona. U jednego z graczy StarCrafta zdiagnozowano zakrzepicę żył głębokich, która może prowadzić do zagrażającej życiu zatorowości płucnej. Jego pasja do gier niewątpliwie odegrała rolę w tym stanie.
Problemem dla profesjonalistów medycznych w tej branży jest to, że większość problemów zdrowotnych i kontuzji e-sportowców nie występuje w żadnym innym sporcie. W rezultacie wielu trenerów, instruktorów i doradców zdrowotnych jest często nieświadomych tego, jakie kontuzje są zagrożone, jak zapobiegać powstawaniu i ryzyku problemów oraz jak wcześnie wykrywać te kontuzje i im przeciwdziałać.
Zawodnicy e-sportowi na poziomie profesjonalnym bez wątpienia posiadają talenty i umiejętności, które przewyższają ogromną większość graczy rekreacyjnych. Zręczność manualna wymagana do wykonywania czynności w grze jest absolutnie kluczowa dla wyników gracza. Doskonała koncentracja, często przez długi czas, szybki refleks i umiejętność podejmowania decyzji są ważne, by zminimalizować czas reakcji, który musi być krótszy niż czas przeciwnika. Podczas gdy początkujący gracz może wykonać pięćdziesiąt akcji w grze na minutę, profesjonalista może wykonać od 500 do 600 ruchów w grze.
Aby osiągnąć ten poziom, zawodnicy muszą ćwiczyć kilka godzin dziennie. Drużyny szkolne zazwyczaj spędzają od 3 do 4 godzin dziennie na wspólnych treningach, a zawodnicy zazwyczaj ćwiczą grając prywatnie. W zdecydowanej większości przypadków środowisko, w którym przebywają, jest więcej niż nieodpowiednie pod względem wpływu na układ mięśniowo-szkieletowy, a oświetlenie i ogólna kontrola czasu gry są słabe. Oczy wpatrzone w świecący monitor LED przez wiele godzin mogą łatwo ulec zmęczeniu, a nadmierna ekspozycja na niebieskie spektrum z monitorów LED zakłóca również syntezę hormonu snu – melatoniny, powodując zaburzenia rytmu snu. Niewystarczający odpoczynek dla oczu i zmniejszona częstotliwość mrugania powodują wysuszenie rogówki i spojówki, pieczenie i skaleczenie.
Wymagany trening nie tylko wirtualny
Medycyna sportowa jest wymagającą dziedziną nawet dla zwykłych sportowców. Wymaga opracowania specyficznych programów treningowych w celu osiągnięcia maksymalnej wydajności w danym sporcie, włączając w to ćwiczenia zapobiegające kontuzjom, poprawiające ogólny stan zdrowia i wydajność. Kiedy sportowiec doznaje kontuzji, istnieją protokoły oceny, leczenia i stopniowego powrotu do pełni sił. Podejmowanie właściwych decyzji w tym obszarze będzie miało wpływ na całą drużynę, a także na długoterminowy wpływ na zdrowie sportowca. To podejście zaczyna być teraz stosowane w e-sporcie.
Choć e-sport nie wymaga jeszcze od swoich zawodników rutynowych badań lekarskich i raportów zdrowotnych, jak to ma miejsce w innych dyscyplinach sportowych, trenerzy zawodowych graczy już włączają wiedzę z zakresu medycyny sportowej do swoich praktyk. Okazuje się, że nawet prosta ocena ogólnej kondycji zawodnika i wczesne reagowanie na potencjalne problemy zdrowotne wydłuża jego „żywotność” i poprawia wyniki grających drużyn. Wszystkie potencjalne problemy zdrowotne nadal pozostają pod opieką lekarzy specjalistów; wczesne ich wykrycie może pomóc trenerom, by niczego nie zaniedbać. Dlatego nawet trener e-sportowy powinien mieć podstawową wiedzę na temat problemów zdrowotnych, oznak nadużywania i symptomów uzależnienia od gry.
Regularna ocena stanu zdrowia gracza komputerowego różni się nieco od oceny stanu zdrowia zwykłego sportowca. Nie ma jeszcze międzynarodowego standardu, ale protokoły zwykle zawierają kilka podobszarów, które muszą być uwzględnione: starannie ukierunkowane pytania dotyczące regularnej aktywności fizycznej i nawyków żywieniowych, ocena zachowań społecznych zawodnika, ocena symptomów uzależnienia, określenie wydajności w pracy lub nauce, staranne badanie problemów mięśniowo-szkieletowych i wreszcie ocena wzroku i problemów z widzeniem.
Dolegliwości podczas grania przy komputerze
W anonimowej ankiecie przeprowadzonej wśród graczy okazało się, że spędzają oni przed komputerem od 3 do 10 godzin dziennie. Najczęstszymi dolegliwościami były: zmęczenie oczu (56%), ból szyi i pleców (42%), ból nadgarstka (36%) i ból ręki (32%). Ponad czterdzieści procent uczestników badania nie praktykowało żadnej formy regularnej aktywności fizycznej. Tylko 2% badanych graczy szukało pomocy medycznej.
Wprowadzając standardy opieki medycznej do e-sportu, trzeba wziąć pod uwagę wiele przeszkód. Po pierwsze, trenerzy i specjaliści medyczni z głównego nurtu sportu z pewnością będą sceptycznie nastawieni do swoich nowych kolegów „sportowców”. Sami gracze e-sportowi również często wykazują opór wobec ustalania reżimów, diety, treningu fizycznego i tym podobnych. Można też oczekiwać, że będą bagatelizować i ignorować oznaki zranienia lub problemów zdrowotnych. Niewielu zawodników jest skłonnych dobrowolnie przyznać się do braku ćwiczeń, snu, problemów w szkole czy pracy bez odpowiedniej motywacji. Dlatego przy ocenie stanu zdrowia i ustalaniu planu dla e-sportowców konieczne jest pełne zaufanie oraz zrozumienie, że w dłuższej perspektywie jest to dla dobra samych zawodników, ale także dla dobra całej drużyny.
Ponieważ większość e-sportów rozgrywana jest online, istnieją również aplikacje online dla całych drużyn, które pomagają im poprawić wyniki – po wprowadzeniu danych zawodników, rodzaju gry itp. dopasowują one dietę, plan treningowy, plan aktywności fizycznej i plan snu, a efekty tych działań są regularnie oceniane poprzez analizę wyników zawodników. Poza konieczną surową dyscypliną samych e-sportowców, korzystanie z tych usług kosztuje także niemałe pieniądze.
Ostrzeżenie dla graczy
Choć większość z was raczej nie gra w gry komputerowe dla zarobku, podobne zalecenia i ostrzeżenia dotyczą graczy rekreacyjnych, zwłaszcza tych, którzy spędzają dużo czasu przed ekranem. Dla nich również ważne są regularne ćwiczenia fizyczne (nie tylko poprawiają zdrowie, ale także sprawność umysłową i koncentrację), prawidłowy rytm snu oraz nieprzeciążanie rąk i oczu długotrwałą, ciągłą grą – warto więc robić regularne przerwy, najlepiej z małą rozgrzewką. Podobne zalecenia dotyczą osób, które nie grają w gry, ale spędzają długie godziny przed ekranem komputera w pracy.
Wczesne zgłoszenie się do lekarza i ograniczenie gry w momencie pojawienia się trudności może zapobiec przewlekłym zmianom i trwałym uszkodzeniom układu mięśniowo-szkieletowego. W końcu ważne jest, by angażować się w inne aktywności i uważać na oznaki uzależnienia od gier. Mogą się one objawiać spadkiem wyników w nauce i pracy lub brakiem zainteresowania czymkolwiek innym niż gry komputerowe. Bez względu na to, czy jesteś komputerowym profesjonalistą, zapalonym graczem, czy tylko zwykłym graczem, wszystkim należy cieszyć się z umiarem, a przede wszystkim ze zdrowym rozsądkiem.