Bouldering to rodzaj wspinaczki uprawianej bez liny na małych blokach skalnych lub niskich skałach znajdujących się kilka metrów nad ziemią. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa „boulder”. W dzisiejszych czasach zyskuje ona na popularności zwłaszcza wśród początkujących, między innymi dzięki niskiemu zapotrzebowaniu na sprzęt i doświadczenie.
Geneza powstania tego sportu
Bouldering został zapoczątkowany przez Brytyjczyków w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Pierwotnie jednak bouldering był wykorzystywany jedynie jako element planu treningowego wspinaczy, których celem było przygotowanie się do trudniejszych wspinaczek górskich. Jako samodzielny sport, bouldering został po raz pierwszy uprawiany w latach 50-tych przez Johna Gilla, czołowego gimnastyka, który uznał „wspinaczkę skalną” za dobrą zabawę.
Sprzęt
W zasadzie nic nie jest potrzebne do jej praktykowania – tylko twoje ręce i stopy. Najczęściej używanym sprzętem jest:
- buty wspinaczkowe, czyli specjalne obuwie, które zarówno chroni stopę, jak i pozwala na delikatne i zręczne stawianie kroków oraz ma dobrą przyczepność do skały
- matę boulderową czyli miękką, przenośną podkładkę, która zapobiega poważnym obrażeniom w razie upadku.
- woreczek „magnezji”, preparatu chemicznego, który zmniejsza pocenie się rąk
Ciekawostka: Stosowanie magnezu jest kontrowersyjne w niektórych terenach, na przykład jest zabronione na klifach z piaskowca.
Bezpieczeństwo
Zwykłym środkiem ostrożności jest asekuracja przez drugą osobę. Nie odbywa się to za pomocą liny i sprzętu asekuracyjnego jak w alpinizmie, ale asekurujący interweniuje bezpośrednio, używając jedynie swoich rąk. Celem jest takie pokierowanie upadkiem wspinacza, by nie upadł w niebezpiecznej pozycji ciała, np. z głową na wystającej skale. W razie wypadku pomocy może udzielić także druga osoba.
Teren
Jak sama nazwa wskazuje, klasycznym terenem do boulderingu są różne głazy i mniejsze skały. Jednak definicja boulderingu obejmuje także na przykład długi trawers dużej formacji skalnej, jeśli wspinacz znajduje się nisko przy ziemi.
Nie jest też jasne jakie formacje skalne i jakiej wysokości można jeszcze uznać za małe. Wyższe głazy o znacznym ryzyku kontuzji lub nawet śmierci są określane w slangu wspinaczkowym jako „wysokie”. Wspinaczka na wysokości kilkudziesięciu metrów i z dużym ryzykiem śmierci w przypadku upadku byłaby określana przez większość wspinaczy jako free solo rock climbing. Granice tych wspinaczkowych „dyscyplin” są nieostre i często subiektywne.
Bouldering można również uprawiać na sztucznych „ścianach boulderowych”, w salach gimnastycznych itp., które są wykorzystywane głównie do treningu zimowego.
Zawody w boulderingu
W boulderingu odbywają się zawody, początkowo na naturalnych głazach, później upowszechniły się wyścigi na sztucznych strukturach. Od 1998 roku w boulderingu odbywa się seria zawodów Pucharu Świata pod patronatem Międzynarodowej Federacji Alpinizmu (UIAA), później pod patronatem Międzynarodowej Federacji Wspinaczki Sportowej (IFSC), która odłączyła się od UIAA w 2007 roku.
Obecnie konkurs odbywa się w trzech rundach – kwalifikacyjnej, półfinałowej i finałowej. W rundzie kwalifikacyjnej zawodnicy pokonują kolejno 5 boulderów. Dla każdego boulderu mają limit czasowy i nieograniczoną liczbę prób. Startują z oznaczonych miejsc. Wspinany głaz jest oznaczony terminem „top”, a chwyt szczytowy musi być trzymany obiema rękami. Oprócz góry, jeden dolny uchwyt jest oznaczony jako „bonus” lub „strefa”. Wynik jest ustalany przez dodanie liczby zdobytych szczytów i bonusów, przy czym w przypadku równej liczby prób decyduje mniejsza liczba.
Na przykład wynik jest zapisany jako 4t8 5b6, co oznacza cztery szczyty w 8 próbach i 5 bonusów w 6 próbach. W ten sam sposób przebiegają półfinały, do których awansuje zazwyczaj 16 najlepszych zawodników z eliminacji oraz finały, w których startuje zazwyczaj 6 najlepszych z półfinałów. Kolejność startowa w półfinałach i finałach jest odwrotna do wyniku z poprzedniej rundy albo zwycięzca półfinału wchodzi do finału jako ostatni, co jest bardziej atrakcyjne dla widzów.
W przypadku remisu w finale decydujący jest wynik półfinału. Trudność boulderów zazwyczaj wzrasta od kwalifikacji do finału, czas na próby jest wydłużony i zazwyczaj w półfinale i finale wspinane są tylko 4 bouldery. Zawodnicy wspinają się „na oko”, przed zawodami widzą głazy z ziemi i wyczuwają pierwsze chwyty w określonym limicie czasu. Następnie są zabierani do izolatki, skąd nie widzą wspinających się przeciwników. Po wywołaniu z izolacji, wspinacz próbuje pierwszego głazu. Po sukcesie lub wyczerpaniu limitu mają jedną rundę odpoczynku w izolacji, podczas gdy następny zawodnik podejmuje swoje próby. Następnie pierwszy zawodnik idzie do drugiego głazu, drugi odpoczywa, a trzeci idzie do pierwszego głazu i tak aż do przejścia wszystkich głazów.
Od 2011 roku wszystkie zawody IFSC są transmitowane w telewizji internetowej (kanał IFSC YouTube).
Zawody na świecie
Na większości zawodów rangi światowej takich jak Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Europy czy Puchar Świata, zawody rozgrywane są zbiorczo we wspinaczce sportowej, która obejmuje dyscypliny: wspinaczkę na trudność, wspinaczkę szybkościową, bouldering (uszeregowane w kolejności rosnącej liczby lat na zawodach).
W Pucharze Świata zawodnicy są również oceniani w kombinacji dwóch lub trzech dyscyplin, w zależności od udziału. Mistrzostwa lub puchary są rozgrywane wspólnie lub oddzielnie w każdej dyscyplinie, w zależności od organizatorów imprezy (np. Mistrzostwa Świata we wspinaczce sportowej na trudność + szybkość i Mistrzostwa Świata w boulderingu w 2014 r. lub naprzemienne Mistrzostwa Europy w boulderingu w 2007 r.). W Polsce krajowe puchary i mistrzostwa w każdej dyscyplinie są rozgrywane oddzielnie ze względu na zapotrzebowanie na miejsce i organizację.
Bouldering na Olimpiadzie
Wspinaczka sportowa pojawia się na World Games od 2005 roku, a w 2017 roku we Wrocławiu wszystkie trzy dyscypliny (a teraz także bouldering) były rywalizowane po raz pierwszy zmniejszając o jedną trzecią dotychczasowe limity nominacji dla wspinaczki na trudność i szybkość.
W 2016 roku zaproponowano by tylko kombinacja wszystkich trzech dyscyplin była nagradzana medalami za wszechstronność na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Tokio w 2020 roku. Pojawiła się fala krytyki ze strony czołowych wspinaczy – głównie wspinających się na trudność i boulderowców – ponieważ ci ostatni są dalecy od wspinaczki szybkościowej i inny system oceniania nieuchronnie wpłynąłby na ich trening i wyniki. Inną możliwością jest ogłaszanie poszczególnych dyscyplin osobno, lub ocenianie wspinaczy w kombinacji jak w Pucharze Świata.
Czy dzieci mogą uprawiać bouldering?
Przez wiele lat twierdzono, że bouldering jest zbyt trudny i szkodliwy dla dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania, dlatego też dyscyplina ta nie była rozgrywana na zawodach juniorskich i dziecięcych. W ostatnich latach jednak ta dyscyplina wspinaczkowa coraz częściej pojawia się na międzynarodowych i krajowych zawodach. Wynika to z rosnącej liczby i wielkości sztucznych ścian boulderowych, mniej wymagającego prowadzenia kursów dla grup dzieci pod względem ich bezpieczeństwa, wyposażenia materiałowego i obciążeń finansowych, rosnącej popularności boulderingu nie tylko wśród rodziców dzieci oraz nominacji wspinaczki sportowej do grona sportów olimpijskich. W ramach organizowanych od 1992 roku Mistrzostw Świata Juniorów we Wspinaczce Sportowej od 2015 roku rozgrywane są zawody w boulderingu, od 2013 roku Mistrzostwa Europy Juniorów, a od 2011 roku Puchar Europy Juniorów.
Świat
- Mistrzostwa Świata
- Puchar Świata
- Mistrzostwa Świata Juniorów
Europa
- Mistrzostwa Europy
- Mistrzostwa Europy Juniorów
- Puchar Europy Juniorów
- Melloblocco