Biathlon – Zasady, Konkurencje i Wymagany Sprzęt

Biathlon to tradycyjny sport zimowy łączący narciarstwo biegowe i strzelanie z karabinka małokalibrowego. Biathlon jest powszechnie uprawiany w około trzydziestu krajach głównie w Europie, przy czym Norwegia, Francja, Niemcy i Rosja mają najsilniejsze drużyny narodowe. Biathlon jest również bardzo popularny w Polsce, Szwecji, Austrii, Włoszech, Szwajcarii i na Ukrainie.

Jest też biathlon letni, w którym biegi narciarskie zastępowane są przez rolki, rzadziej przez kolarstwo. Trzecią, nieco mniej znaną gałęzią jest „skiarc” czyli biathlon łuczniczy, w którym strzelanie z broni strzeleckiej zastępuje się łucznictwem.

Najlepsi Biathloniści

Wśród aktywnych biathlonistów największe sukcesy odnieśli Martin Fourcade i Johannes Thingnes Bø, a w kategorii kobiet Kaisa Mäkäräinen i Dorothea Wierer. Do najbardziej utytułowanych mężczyzn w historii tego sportu należą Ole Einar Bjørndalen, Emil Hegle Svendsen, Raphaël Poirée i Sven Fischer. Wśród kobiet największe sukcesy odniosły Magdalena Forsberg, Magdalena Neuner, Darja Domracheva i Tora Berger.

Historia biathlonu

Biathlon sięga czasów średniowiecza, kiedy chodziło bardziej o przetrwanie niż o sport. Już 5 000 lat temu polowania w górskich regionach greckich, rzymskich i chińskich prowincji odbywały się z użyciem nart i broni.

Później biathlon był używany głównie do celów wojskowych. Dowodem na to jest pierwszy wyścig w Norwegii w 1767 roku pomiędzy strażnikami granicy ze Szwecją. Pierwszy „wojskowy bieg patrolowy” (lub biathlon) poza Norwegią odbył się w Niemczech w 1902 roku. Wojskowy bieg patrolowy został następnie włączony do Igrzysk Olimpijskich jako impreza pokazowa w latach 1924, 1928, 1936, 1948.

W 1955 roku powstał regulamin, w którym po raz pierwszy pojawił się termin biathlon, a w 1956 roku Międzynarodowa Unia Pentathlonu Nowoczesnego (UIPM) wzięła go pod swoje skrzydła, przekształcając się w UIPMB – Międzynarodową Unię Pentathlonu Nowoczesnego i Biathlonu.

Zasady pierwszych Mistrzostw Świata

W 1958 roku zorganizowano pierwsze Mistrzostwa Świata w Saalfelden (Austria), w których wzięło udział 25 zawodników z 7 krajów. Dystans 20 km na nartach biegowych został uzupełniony strzelaniem z karabinka do celów papierowych z czterech różnych odległości – 250 m, 200 m i 150 m w pozycji stojącej oraz 100 m w pozycji stojącej. Za każdy niecelny strzał doliczano 1 lub 2 minuty. Zawodnik, który nie trafił nawet w jeden cel mógł zostać ukarany 40 minutami.

Mimo niewielkiego udziału w Mistrzostwach Świata, biathlon stawał się coraz bardziej popularny, czemu sprzyjało włączenie go do programu Igrzysk Olimpijskich w Squaw Valley (USA), gdzie ponownie odbył się bieg na 20 km. Od tego momentu biathlon nadal się rozwijał i nie został już nigdy usunięty z programu Igrzysk Olimpijskich.

Biathlon stawał się coraz bardziej atrakcyjny dla oka czemu sprzyjało stałe obniżanie celów i dodawanie do programu Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Świata bardziej atrakcyjnych wyścigów (bieg wspólny, bieg pościgowy).

Kiedy w 1992 roku do programu Igrzysk dodano wyścig kobiet (pierwszy międzynarodowy wyścig kobiet odbył się w 1981 roku w Jáchymovie), a styl narciarstwa biegowego doprowadził do popularyzacji tego sportu, więc do dnia dzisiejszego prowadzone są z niego transmisje telewizyjne.

Biathlon nie jest częścią narciarstwa klasycznego (choć powstał na bazie tej gałęzi) i dlatego nie jest elementem Mistrzostw Świata w Narciarstwie. Ma swoje własne mistrzostwa świata w biathlonie, które są rozgrywane niezależnie od mistrzostw w narciarstwie klasycznym.

Dyscypliny

Bieg długodystansowy (indywidualny)

Bywa też tradycyjnie nazywany biegiem indywidualnym lub wyścigiem indywidualnym (nazwa ta pochodzi z czasów, gdy biegało się tylko ten bieg i sztafety).
Jest to wyścig z największą tradycją rozgrywany na Mistrzostwach Świata od 1958 roku i na Igrzyskach Olimpijskich od 1960 roku (odpowiednio dla kobiet na Mistrzostwach Świata w 1984 roku i Igrzyskach Olimpijskich w 1992 roku).
Mężczyźni biegną 20 km, kobiety 15 km – startując w 30-sekundowych odstępach.
Jest 5 tras, a kolejność strzelania to L, S, L, S (L – leżenie, S – stanie).
Za nietrafiony strzał doliczana jest kara w wysokości 1 minuty, która doliczana jest do ostatecznego czasu wyścigu.
W niższych konkurencjach i kategoriach juniorskich rozgrywa się tzw. wariant skrócony, w którym zawodnicy pokonują bieg o długości 15 km dla mężczyzn i 12,5 km dla kobiet (czyli takiej samej jak w biegu ze startu wspólnego), a za każdy błąd na strzelnicy dodaje się tylko 45 sekund zamiast minuty.
Ta krótsza wersja zadebiutowała już w Pucharze Świata, kiedy to wyścig został włączony do programu w Canmore w Kanadzie, ze względu na niesprzyjające warunki do organizacji klasycznego wyścigu długodystansowego.

Sprint

Mistrzostwa Świata od 1974 roku, Igrzyska Olimpijskie od 1980 roku dla mężczyzn oraz Mistrzostwa Świata od 1984 roku i Igrzyska Olimpijskie 1992 roku dla kobiet.
Mężczyźni biegną 10 km, kobiety 7,5 km – startując w 30-sekundowych odstępach.
Są 3 stanowiska z jednym strzałem z pozycji stojącej i jednym z pozycji leżącej.
Za każdy niecelny strzał wymagane jest dodatkowe karne okrążenie o długości 150 metrów.

Bieg pościgowy

Mistrzostwa Świata od 1997 roku, Igrzyska Olimpijskie od 2002 roku zarówno dla kobiet jak i mężczyzn.
Mężczyźni biegną na 12,5 km, kobiety na 10 km, startując tzw. metodą Gundersena – startują w kolejności wynikającej z listy wyników poprzedniego biegu, z taką samą stratą czasową do pierwszego miejsca, jaką zajęli w poprzednim biegu.
Jeśli poprzedni wyścig był wyścigiem długodystansowym, a nie sprintem, to różnica w czasie wynosi połowę.
Pięć stanowisk strzelniczych jest zaliczanych jak w biegu ze startu wspólnego w kolejności L, L, S, S.
Za każdy niecelny strzał wymagane jest dodatkowe karne okrążenie o długości 150 metrów.

Wyścig ze startu wspólnego

Mistrzostwa Świata od 1999 roku i Igrzyska Olimpijskie dla kobiet i mężczyzn od 2006 roku.
Mężczyźni biegną na dystansie 15 km, kobiety 12,5 km, ze startem wspólnym.
Pięć strzałów jest wykonywanych w tej samej kolejności, co biegu pościgowym: L, L, S, S.
Za każdy niecelny strzał wymagane jest dodatkowe karne okrążenie o długości 150 metrów.
Startuje 25 najlepszych zawodników w Pucharze Świata i 5 następnych, którzy odnieśli największe sukcesy w poprzednich wyścigach Pucharu Świata w danej imprezie.
W przypadku Mistrzostw Świata wystartuje 15 najlepszych zawodników z Pucharu Świata i wszyscy medaliści z poprzednich Mistrzostw Świata. Lista łącznie zawiera 30 nazwisk.
Maksymalna liczba 30 zawodników jest uwarunkowana głównie ograniczoną liczbą pozycji strzeleckich. W ostatnich latach na zawodach niższego szczebla testowano opcję startu wspólnego dla 60 zawodników. Przy czym po pierwszej rundzie, zawodnicy z numerami 1-30 strzelają w pozycji leżącej, 31-60 przechodzą do drugiej rundy. W drugiej rundzie strzelają numery 31-60, a 1-30 przechodzą dalej. Wariant ten został jednak określony jako nieodpowiedni dla formatu telewizyjnego ze względu na jego zagmatwaną naturę i wynikającą z tego nieatrakcyjność dla ogółu widzów.

Sztafeta

Mistrzostwa Świata od 1958 roku, Igrzyska Olimpijskie mężczyzn od 1968 roku oraz Mistrzostwa Świata od 1984 roku i Igrzyska Olimpijskie kobiet od 1992 roku.
Wariant sztafety mieszanej od 2005 roku na Mistrzostwach Świata i od 2014 roku na Igrzyskach Olimpijskich.
Każdy kraj jest reprezentowany przez jedną czteroosobową załogę. W przypadku kategorii juniorskich są to zazwyczaj sztafety trzyosobowe.
Każda biegnie na dystansie 7,5 km (mężczyźni) i 6 km (kobiety); od 2005 roku jest też sztafeta mieszana z 2 kobietami (6 km) i 2 mężczyznami (do 2019: 7,5 km, od 2020: 6 km).
Każdy zawodnik wykonuje 3 okrążenia, strzelając raz w pozycji leżącej i raz stojącej, tak jak w sprincie.
Jeśli zawodnik spudłuje wszystkie pięć celów, ma 3 zapasowe naboje, które może przeładować po jednym. Jeśli spudłuje nawet po doładowaniu, przechodzi tyle dodatkowych karnych rund na 150 metrów, ile spudłował celów.

Sztafeta Mieszana

Od 2019 roku jest ona rozgrywana na Mistrzostwach Świata. Włączenie tego wydarzenia do Igrzysk Olimpijskich w Pekinie w 2022 roku było kwestionowane i nie ostatecznie zostało odrzucone.

Sztafeta składająca się z jednej kobiety i jednego mężczyzny ma cztery etapy, na których zawodnicy poruszają się na zmianę.
Start jest grupowy, zaczynają kobiety. Biegną dwa okrążenia po 1,5 km na pierwszej i trzeciej zmianie sztafety – w sumie 6 km.
Mężczyźni biegną drugą część sztafety przez dwa okrążenia, a czwartą część sztafety przez trzy okrążenia – w sumie 7,5 km.
Na każdym torze z wyjątkiem ostatniego (prowadzonego przez mężczyzn) jest jedno strzelanie, a pierwsze okrążenie odcinka zawsze rozpoczyna się strzelaniem w pozycji leżącej, a drugie okrążenie odcinka strzelane jest w pozycji stojącej.
Podczas strzelania na każdej pozycji można przeładować do trzech naboi, a za chybienie celu wymagane jest karne okrążenie o długości połowy długości konwencjonalnej sztafety czyli 75 metrów.
Dyscyplina ta została przyjęta dość chłodno przez duże drużyny narodowe, a szczególnie doceniona przez słabsze, które nie były jeszcze w stanie skompletować konkurencyjnej sztafety czteroosobowej. Obecnie spekuluje się na temat modyfikacji zasad tej dyscypliny.

Supersprint

Dyscyplina ta nie została jeszcze włączona do Pucharu Świata czy Mistrzostw Świata, a jest testowana w zawodach niższej rangi i kategoriach juniorskich.
Składa się z dwóch części: kwalifikacyjnej i końcowej. Kwalifikacje rozpoczynamy w odstępach czasowych. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety pokonują w nim 2,4 kilometra, strzelając w pozycji stojącej i leżącej. 30 najlepszych zakwalifikuje się do finału, który jest startem masowym. Pokonują 4 kilometry i strzelają cztery razy w kolejności L, L, S, S jak w biegu długodystansowym.
Zarówno w rundach kwalifikacyjnych, jak i finałowych, zawodnicy mają trzy rundy zapasowe na każdy strzał, ale w przeciwieństwie do sztafety nie ma rund karnych. Nietrafienie w cel oznacza dyskwalifikację.

Wyposażenie i sprzęt

Karabinek Biathlonowy – broń strzelecka

Kaliber to 5,6 mm („22”)
Opór spustu musi wynosić co najmniej 0,5 kg
Karabin musi mieć minimalną wagę 3,5 kg, bez magazynka i amunicji

W zawodach IBU całkowita waga rozładowanego karabinu musi mieścić się w przedziale od 3,5 do 7,5 kg. Obecny limit wagowy został ustalony około sezonu 1986 po tym, jak Glen Eberle pokazał światu nowy, lżejszy projekt. W tamtym czasie olimpijskie karabiny biathlonowe ważyły zazwyczaj znacznie powyżej 5 kg i powszechne było przekonanie, że karabin musi być cięższy, aby był wystarczająco stabilny oraz by strzelać celnie. Szczególnie przy szybkim tętnie i oddechu podczas biegu biathlonowego. Innym powodem stosunkowo dużej wagi karabinu było wzmocnienie magazynków, ponieważ karabiny biathlonowe były powszechnie znane z ryzyka złamania w okolicy chwytu pistoletowego podczas upadku zawodnika. Eberle postanowił stworzyć mocniejszą i lżejszą konstrukcję i otrzymał grant na badania od Komitetu Olimpijskiego Stanów Zjednoczonych. Konsultował się z inżynierami, ekspertami od biomechaniki i naukowcami z NASA, a efektem jego pracy był projekt, który łączył drewno świerku z materiałami kompozytowymi i włókna węglowego.

Po początkowych oporach, światowy organ zarządzający biathlonem zaakceptował nowy projekt o niskiej wadze i użył go jako standardu dla obecnego limitu 3,5 kg.

Dodatkowe informacje

Odległość przedniej krawędzi rampy strzeleckiej od czoła tarcz wynosi 50 m (+, – 1 m).
Średnice czarnych kółek jako celów:
- pozycja stojąca
  - okrąg celowniczy 115 mm
  - pierścień 115 mm (na tarczy papierowej 110 mm)
- pozycja leżąca
  - okrąg celowniczy 115 mm
  - pierścień 45 mm (na tarczy papierowej 40 mm)